De vorming van een nieuwe regering verloopt – voorlopig – nog zeer discreet. Het feit dat er weinig uitlekt over de onderhandelingen wordt als een gunstig voorteken geëvalueerd, al kan dit in deze gemediatiseerde tijden wat vreemd klinken. De media weten alleen maar te vertellen dat er werkgroepen zijn opgericht die het regeerprogramma rond bepaalde thema’s moeten voorbereiden. Justitie, toch een van de kerntaken van de overheid, is blijkbaar niet de hoofdbekommernis van de onderhandelaars. Veiligheid is dat blijkbaar wel, maar het zou weinig ernstig zijn de rechtsbedeling te verengen tot het strafrecht.

De voormalige en toekomstige voorzitter van Vooruit publiceerde een opiniestuk in De Tijd (“Hoe kunnen we meer Audi drama’s vermijden”, De Tijd, 16 juli), waarin hij stelt: “Alleen als we productieve investeringen buiten de enge begroting houden, kan ons land weer budgettair gezond worden”. Hoe zit het dan met de Europese afspraken, die ook voor ons land bindend zijn? Is dat een pleidooi om bindende afspraken naast ons neer te leggen?

Voorlopig is er nog niemand die met een plan komt aandraven om noodzakelijke investeringen in justitie te financieren “buiten de begroting”, of om er ook maar op een andere manier aandacht aan te schenken. De problemen van de gerechtelijke achterstand bij het hof van beroep te Brussel zijn helaas genoeg bekend, en zijn een democratische rechtstaat onwaardig. Het is nog maar de vraag wat het ergste is: de slakkengang met de daaraan gekoppelde negatieve reputatie die afstraalt op de ganse juridische wereld of de schijnbare onverschilligheid van de politieke wereld bij dit alles (het kan natuurlijk zijn dat in alle discretie aan een groot masterplan wordt gewerkt met doortastende maatregelen, zoals het samenvoegen van alle hoven van beroep en de toenemende invloed van Artificiële Intelligentie, maar allicht zijn dat eerder wat illusoire wensdromen).

Ondanks de budgettaire inspanningen van de laatste jaren zijn er nog altijd grote noden bij justitie en dat moet de politici zorgen baren. Het is onduidelijk of de oproep om de besparingen die van alle departementen zal worden gevraagd niet toe te passen op justitie ook gehoor zal vinden. Het is overigens ook niet zeker of het alleen maar een kwestie van budget is, maar allicht ook van de juiste allocatie van middelen.

De afgelopen dagen kreeg een bericht over de werking van de ondernemingsrechtbank van Brussel buitensporig op LinkedIn veel aandacht en lokte het bij heel wat advocaten reacties uit. Het is velen ontgaan dat deze rechtbank drie weken geleden al aan de alarmbel trok door (ook via sociale media) te melden dat het er vanaf 1 september 2024 “extra uitdagend” wordt omdat dan de personeelsbezetting van de beroepsrechters en griffie zal “terugvallen op afgerond 70 %”. De rechtbank wees er op dat ze doordoor genoodzaakt is “minstens voor de eerste zes maanden van het volgende gerechtelijk jaar, bijkomende zittingen te schorsen”. Dat bericht werd, voor zover het valt na te zien, op de grootst mogelijke onverschilligheid onthaald. Uit de berichten op sociale media blijkt dat de rechtbank nu al met de handen in het haar zit en dat zal er dus niet op verbeteren.

Die situatie verdient aandacht, zeker omdat die rechtbank als enige in ons land bevoegd is voor een aantal materies die van groot belang zijn voor de economie. Economische innovatie kan niet zonder een adequate bescherming van de intellectuele eigendom (zoals octrooien). En dan, hoor ik u misschien denken. Laten we even een fictief voorbeeld nemen om de zaak wat scherper te stellen: stel dat de overheid beslist dat omwille van de complexiteit van de behandeling nog maar één ziekenhuis levertransplantaties mag uitvoeren, en stel dat dit ziekenhuis er niet slaagt al de patiënten tijdig te kunnen behandelen. Wat zou dan de reactie zijn? Sommigen zouden pleiten voor meer dokters en verplegend personeel voor dat ziekenhuis, anderen om meer ziekenhuizen de mogelijkheid te geven die patiënten te behandelen maar allicht niemand zou vinden dat er best niets aan wordt gedaan.

De regeringsonderhandelaars hebben er alle belang bij om aandacht te hebben voor justitie en dat niet enkel te beperken tot de aanpak van de zware criminaliteit of de holle slogans van “strengere straffen” in het strafrecht. Wanneer er geen goed functionerende justitie is die er voor zorgt dat de door de politici gemaakte wetten ook effectief worden nageleefd en de burger die wetten ook kan afdwingen, zijn de politici keizers zonder kleren. Ze mogen dan wel wetten maken, indien ze niet worden nageleefd en afgedwongen is het allemaal een maat voor niets.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns van meester Hugo Lamon over Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.