De minister van Justitie broedt op een modernisering van de advocatuur. De input van onze Orde wordt daarbij gevraagd. Of deze input ook gewenst is, zal nog moeten blijken. De Orde staat alvast open voor ideeën uit onze beroepsgroep. In dat kader maakte ik mijn persoonlijke visie over. Zoals het een jurist betaamt, gebeurde dit via een doorwrochte memo met een basso continuo aan voetnoten. Hierbij alvast twee speerpunten. Eén: tuchtrecht choose your battles. Twee: advocatuur is in elk geval verenigbaar met advocaat zijn van het Openbaar Ministerie.

Modernisering van het tuchtrecht

Slechte reputatie van het tuchtrecht

Op het programma van de politiek staat de modernisering van ons tuchtrecht. Wij zijn daarbij de laatste in de recente rij. Notarissen en gerechtsdeurwaarders passeerden reeds de revue. Nu is het aan de bedrijfsjuristen. En binnenkort dus aan ons. Laten we dit aan de politiek over of nemen we zélf het heft in handen?

Het tuchtrecht heeft op vandaag geen goede naam. Niet bij advocaten, voor wie het vaak de schoonmoeder teveel is. Niet bij de buitenwacht voor wie het te vaak aanvoelt als een ons-kent-ons. En wie geen goede naam heeft, moet niet veranderen van naam, maar van handelen.

Het tuchtrecht heeft op vandaag geen goede naam. Niet bij advocaten, voor wie het vaak de schoonmoeder teveel is. Niet bij de buitenwacht voor wie het te vaak aanvoelt als een ons-kent-ons.

De cijfers: een vergelijking met Nederland

Beleid voeren doet men evenwel best niet teveel op gevoel maar wel op basis van cijfers. Deze zeggen immers vaak meer dan woorden, zelfs voor ons juristen. De vergelijking met Nederland doet pijn. De laatst gekende cijfers zijn:

Dit houdt concreet in dat onze tuchtorganen maar 10% doen van wat onze Nederlandse confraters doen. Indien men rekening houdt met het verschil in aantal advocaten (circa 11.000 Vlaamse advocaten en 18.000 Nederlandse) is dit nog steeds maar 14%. We moeten dus het aantal zaken verzesvoudigen (x6) om tot op een modern niveau te komen.

Dit zet de omvang van de uitdaging meteen op scherp.

Een welbegrepen eigenbelang: voordelen van efficiënt tuchtrecht

Een effectief en efficiënt tuchtrecht draagt uiteraard bij aan het prestige van het beroep, met alle positieve gevolgen van dien, onder meer maatschappelijk aanzien, mogelijkheid om goede mensen aan te trekken,…

Een effectief en efficiënt tuchtrecht draagt uiteraard bij aan het prestige van het beroep, met heel wat positieve gevolgen: maatschappelijk aanzien, mogelijkheid om goede mensen aan te trekken,…

Bovendien draagt het bij aan de kwaliteit van de geleverde prestaties en daarmee ook de vergoeding die de samenleving hiervoor wenst te betalen. Daarnaast verbetert het de werking van justitie en daarmee ook de slagkracht van de gerechtelijke initiatieven die advocaten wensen te nemen. Ten slotte komt efficiënt tuchtrecht de geloofwaardigheid van de beroepsgroep ten goede, waardoor die kan wegen op de politieke besluitvorming en de publieke opinie in aangelegenheden die advocaten aanbelangen.

Tuchtrechter als goede scheidsrechter

Zoveel mogelijk onzichtbaar, zo weinig mogelijk tussenkomen, veel ruimte laten maar duidelijke spelregels en onverbiddelijke sancties. Rood is rood. Wie anderen in gevaar brengt, moet worden gediskwalificeerd. Die maakt immers het spel kapot.

First things first. Tuchtrecht moet in eerste instantie focussen op eventuele misdrijven door verdwaalde confraters. Te denken valt aan onrechtmatig ontvreemden van derdengelden. Een enkeling maakt het wel heel bont en pleegt zélf drugdelicten, voor eigen rekening of die van criminele cliënten. Indien dergelijke zaken niet (consequent) worden aangepakt, hebben we beter géén tuchtrecht.

Dit kan door te bepalen dat de tuchtorganen verplicht zijn ambtshalve een tuchtonderzoek op te starten, indien zij langs welke weg dan ook kennis nemen van mogelijke misdrijven. Bijvoorbeeld indien een spraakmakend geval in de media komt.

Best wordt algemeen verankerd voor àlle vrije beroepen dat strafrechtelijke veroordelingen (andere dan verkeersboetes) van rechtswege worden gemeld door de strafrechter aan de betreffende orde, voor verder gevolg.

De enige geloofwaardige tuchtsanctie in geval van ernstige strafrechtelijke inbreuken, is de schrapping.

Procedureel wordt verstek in de tuchtprocedure afgeschaft, minstens gealigneerd op de gerechtelijke procedures.

Groot voordeel van deze aanpak is ook dat de tuchtorganen zich niet onledig hoeven te houden met louter administratieve aangelegenheden. Heeft u wel genoeg OVB punten gehaald? Of – horresco referens – wel genoeg punten gehaald, maar het puntenformulier niet correct opgeladen. De minimis non curat praetor. Maar de administrator.

Advocaat van het Openbaar Ministerie

Tweede hot topic zijn de (on)verenigbaarheden.

Analogie met deskundigen

In elk geval moet het m.i. mogelijk zijn dat een advocaat de activiteit uitoefent van advocaat, die wordt aangesteld door het Openbaar Ministerie. Volledig analoog met aanstelling van deskundigen (zoals cijferberoepers) door het Openbaar Ministerie.

Ter illustratie: in het proces Lernout&Hauspie moesten twee (2) leden van het Openbaar Ministerie concluderen tegen 35 advocaten voor de onderscheiden beklaagden.

Op vandaag stellen we immers vast dat in het bijzonder in omvangrijke ecofin-dossiers, het Openbaar Ministerie niet beschikt over de capaciteit om deze zaken alleen te voeren, zonder bijstand van advocaten.

Ter illustratie: in het proces Lernout&Hauspie moesten twee (2) leden van het Openbaar Ministerie concluderen tegen 35 advocaten voor de onderscheiden beklaagden.

Op die manier is een correct debat eigenlijk onmogelijk. En een afhandeling binnen een redelijke termijn evenmin. Bij ons duurde dit twintig (20!) jaar (in enige aanleg). Om tot op twee cijfers na de komma te zeggen, welke vergoeding de gedupeerden niet zullen krijgen.

Advocaten, OM en maatschappij varen er wel bij

Dergelijke aanstellingen door het Openbaar Ministerie zouden voor eenieder vooruitgang betekenen:

• Voor de advocaten, die bijkomende opdrachten krijgen.
• Voor het Openbaar Ministerie en Justitie die dergelijke zaken beter zullen kunnen behandelen.
• Voor de samenleving, aangezien de burger (belastingbetaler) recht heeft op een justitie die ook dergelijke zaken tot een goed einde brengt binnen een redelijke termijn.

Hiertegen bestaat ook geen enkel principieel bezwaar. Zoals hoger aangegeven, worden ook andere specialisten aangesteld door het Openbaar Ministerie. Welnu, procesvoering is de specialiteit van advocaten.

Advocaten treden nu al op als plaatsvervangend rechter

Uiteraard moet in elk concreet dossier correct toepassing worden gemaakt van het verbod van belangenconflicten. Maar dit geldt evenzeer voor alle gerechtelijke mandaten die nu reeds worden toegekend aan advocaten (vb. gerechtelijk bemiddelaar).

Sterker nog, op vandaag zijn circa 1.500 advocaten plaatsvervangend rechter. Maar als een advocaat kan optreden als rechter kan hij toch a fortiori optreden als advocaat voor het Openbaar Ministerie.

Qui peut le plus, peut le moins.

Beide speerpunten hebben met elkaar gemeen dat we het algemeen belang dienen door er zélf beter van te worden. Het lijkt wel het archetype van een politicus. Maar bij ons is het ook echt waar. Ideeën zijn evenwel niets waard, het is de uitvoering die telt.

Conclusie

Beide speerpunten hebben met elkaar gemeen dat we het algemeen belang dienen door er zélf beter van te worden. Het lijkt wel het archetype van een politicus. Maar bij ons is het ook echt waar. Ideeën zijn evenwel niets waard, het is de uitvoering die telt.

Simon Deryckere, Auteur van Justice in time (Maklu)