Antwerpen wordt na Genk en Kortrijk de derde centrumstad waar er een detentiehuis komt. Dat is een kleinschalige instelling waar kortgestrafte veroordeelden uit de regio hun gevangenisstraf uitzitten. Minister Van Quickenborne laat namelijk de korte gevangenisstraffen opnieuw uitvoeren en dat moet op termijn grotendeels gebeuren in detentiehuizen, waar de focus ligt op zelfredzaamheid, verantwoordelijkheid en een succesvolle re-integratie in de samenleving. Het gebouw wordt via unitbouw gerealiseerd op de site van Digipolis in de Generaal Armstrongweg. De opening is voorzien na de zomer van 2024.

Sinds de jaren ‘70 worden korte straffen in ons land systematisch niet uitgevoerd. Tot voor kort werden straffen onder drie jaar niet uitgevoerd of omgezet in elektronisch toezicht. Dit moest de druk op de chronisch overbevolkte gevangenissen doen afnemen. Het bracht echter straffeloosheid met zich mee waardoor beginnende criminelen zich onaantastbaar waanden. Ze werden niet op tijd gecorrigeerd en bleven onuitgevoerde celstraffen opstapelen, tot ze plots jarenlang de cel in moesten bij overschrijding van de grens van drie jaar. De maatregel zorgde ook voor neveneffecten: magistraten spraken zwaardere celstraffen uit of grepen sneller naar voorhechtenis. Contradictorisch genoeg mondde de niet-uitvoering van korte straffen uit in nog meer overbevolking en recidive.

Minister Van Quickenborne wil die spiraal doorbreken door de korte straffen opnieuw consequent uit te voeren. Dit is het geval sinds 1 september 2022 voor de straffen tussen twee en drie jaar en sinds 1 september 2023 voor de straffen tussen zes maanden en twee jaar.

De uitvoering van de korte straffen moet in de toekomst voornamelijk in detentiehuizen gebeuren. Deze gesloten instellingen zijn nieuw sinds deze legislatuur. In detentiehuizen kunnen veroordeelden zich zinvol bezighouden, hun leven weer in handen nemen en zich zo goed mogelijk voorbereiden op hun vrijlating, zonder te hervallen in criminele feiten. Enkel veroordeelden die minder dan drie jaar cel opliepen, een laag risicoprofiel hebben én gemotiveerd zijn om hun leven te beteren, mogen er plaatsnemen. Wie een straf uitzit voor terreurfeiten of zedenmisdrijven komt niet in aanmerking. Ook wie zich er misdraagt, moet terugkeren naar een gewone gevangenis.

Hoewel er niemand zomaar binnen en buiten kan, is het regime in een detentiehuis veel meer gericht op verantwoordelijkheden en re-integratie dan in een klassieke gevangenis. De focus ligt op zelfredzaamheid, het leren samenleven, het hebben van een dagstructuur, het volgen van opleidingen, het zoeken naar werk en het vinden van onderdak. Er wordt niet langer gesproken over gedetineerden, maar iedereen in een detentiehuis is een bewoner. Ze staan zelf in voor huishoudelijke taken zoals samen koken, poetsen en de was. Detentiebegeleiders helpen om hun leven opnieuw op de rails te krijgen. Vanaf dag 1 worden zij klaargestoomd voor een leven zonder herval in criminele feiten. De staf bestaat uit directie en administratie, maatschappelijk assistenten, psychologen en detentiebegeleiders.

Inmiddels zijn er al er twee detentiehuizen geopend: in Kortrijk en in Vorst. In Kortrijk zijn in totaal al 75 bewoners ondergebracht onder wie 45 die het detentiehuis inmiddels mochten verlaten. De meesten onder hen verlieten het detentiehuis nadat ze werk vonden en een nieuwe woonst. Zij gaven aan dat werken hen opnieuw structuur en het gevoel van eigenwaarde bood. Uit onderzoek bleek bovendien dat het detentiehuis voor de buurt geen overlast met zich meebracht.

Daarnaast staan ook nog de opening van detentiehuizen in Olen, Zelzate, Ninove en Genk op de planning. In overleg met de stad zal er nu ook in Antwerpen een detentiehuis komen, op het parkeerterrein van de site Digipolis aan de Generaal Armstrongweg. Het project zal worden gerealiseerd met unitbouw en voorziet in een capaciteit van 40 plaatsen. De opening is voorzien na de zomer van 2024.

Op woensdag 4 oktober vindt om 19 uur een infoavond plaats voor de buurtbewoners, in ontmoetingscentrum Nova in de Schijfstraat 105 in Antwerpen. De buurtbewoners hebben een brochure over het detentiehuis en een uitnodiging in de bus gekregen. Na de inforonde is er tijd voor een vragenmoment.

Vincent Van Quickenborne, minister van Justitie: “In detentiehuizen kunnen veroordeelden zich zinvol bezighouden, hun leven weer in handen nemen en zich zo goed mogelijk voorbereiden op hun vrijlating, zonder te hervallen in criminele feiten. Eén jaar detentiehuis in Kortrijk heeft aangetoond dat een job vinden en zo verantwoordelijkheid creëren, cruciaal is. Na Kortrijk, Vorst, Olen, Zelzate, Ninove en Genk ben ik verheugd om nu ook Antwerpen aan te kunnen kondigen als locatie voor een detentiehuis. Antwerpen is de derde centrumstad die de stap waagt. Ik wil het stadsbestuur, dat hieraan meewerkt, danken voor hun constructieve houding. De komende maanden maken we bovendien nog meer locaties bekend. Die nieuwe detentiehuizen gaan we realiseren met unitbouw, zodat de ontplooiing van het netwerk aan detentiehuizen snel en efficiënt kan gebeuren. De praktijk heeft aangetoond dat het niet vanzelfsprekend is om voldoende instapklare panden te vinden en lokale besturen die hun verantwoordelijkheid willen opnemen. Dankzij unitbouw zijn er veel meer opties die mogelijk worden.”