De Belgische wetgever schaft met de nieuwe aansprakelijkheidsregels de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent af. Wat betekent dat precies voor de drie partijen: de klant, de opdrachtgever en de uitvoeringsagent?

Jolien bestelt online wijnglazen bij BV De Postbus, die op haar beurt Koen, haar fietskoerier, aanstelt om het breekbare pakketje bij Jolien thuis te leveren. Echter, Koen monteerde het pakketje niet naar behoren op zijn fiets en het pakketje valt.

Sarah is een medewerker van BV Het Schilderhuisje en schildert de muur van Jolien roze in plaats van de afgesproken kleur grijs.

Ondanks de brokken die zowel Koen als Sarah hebben gemaakt, konden zij tot nu toe op hun beide oren slapen en kon Jolien geen van beide rechtstreeks aanspreken voor deze fouten. Jolien kan enkel haar pijlen richten op BV De Postbus en BV Het Schilderhuisje, haar contractspartijen.

Maar aan alle mooie liedjes komt vaak een eind. De toekomst ziet er immers minder rooskleurig uit voor Sarah en Koen nu de Belgische wetgever de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent afschaft. Daarentegen zal Jolien op basis van de toekomstige wetgeving (die weldra zal worden gepubliceerd) meer slagkracht krijgen.

Wat is een uitvoeringsagent?

Voor het uitvoeren van contractuele verplichtingen is een onderneming altijd aangewezen op uitvoeringsagenten. Hierbij kan je denken aan bestuurders, werknemers of zelfstandige agenten zoals aannemers.

“Quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent”, wat houdt dat concreet in?

Neem het voorbeeld van Sarah die de muur van Jolien verft op basis van een contract tussen BV Het Schilderhuisje en Jolien en daarbij een fout maakt. Sarah zal hiervoor niet moeten opdraaien. Jolien heeft immers een contract afgesloten met BV Het Schilderhuisje en niet met Sarah persoonlijk. Kan Sarah dan niet persoonlijk worden aangesproken op basis van een buitencontractuele fout? Het Hof van Cassatie antwoordde hierop in het befaamde “Stuwadoorsarrest” duidelijk: nee.

Dit arrest heeft ervoor gezorgd dat de uitvoeringsagenten van ondernemingen in België van quasi-immuniteit genieten tegen vorderingen voor schadevergoedingen gesteld door contractspartijen van de onderneming op (buiten)contractuele basis.

Ideaal voor de uitvoeringsagenten maar de keerzijde van dit verhaal is dat de contractspartij die schade lijdt door het toedoen van een uitvoeringsagent vaak in de kou blijft staan. Wanneer de onderneming bijvoorbeeld failliet is, kan de uitvoeringsagent van deze failliete onderneming niet persoonlijk worden aangesproken. Sarah kan enkel en alleen buitencontractueel aangesproken worden voor fouten die geen verband houden met het afgesloten contract met BV Het Schilderhuisje. Het mag duidelijk zijn dat je hier als gedupeerde in de praktijk niet ver mee springt.

Krijgt de uitvoeringsagent dan geheel vrij spel? Nee

Het voorgaande doet geen afbreuk aan de contractuele aansprakelijkheid van de agent ten aanzien van zijn opdrachtgever, de onderneming, in het geval van een fout door de uitvoeringsagent tijdens de uitvoering van deze overeenkomst. BV Het Schilderhuisje zou Sarah op basis van hun overeenkomst wel kunnen aanspreken voor haar fout indien BV Het Schilderhuisje door Jolien wordt aangesproken om haar schade te vergoeden.

Het tij gaat keren

Bye Bye samenloopverbod tussen contractuele en buitencontractuele aansprakelijkheid en de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagenten van ondernemingen. Hello rechtstreekse buitencontractuele vorderingen uitgaande van contractspartijen tegen uitvoeringsagenten van de onderneming voor fouten die zij hebben begaan in de uitvoering van hun overeenkomst met de onderneming.

De kogel is door de kerk. De nieuwe wet introduceert het principe dat Sarah een “echte” derde is ten aanzien van de overeenkomst tussen BV Het Schilderhuisje en Jolien zodat Jolien een vordering tot schadevergoeding rechtstreeks kan instellen tegen Sarah op basis van haar buitencontractuele aansprakelijkheid.

Als magere troostprijs voor de uitvoeringsagent voorziet de wetgever wel dat de uitvoeringsagent zich op dezelfde verweermiddelen kan beroepen als haar opdrachtgever/de onderneming.

Het tij keert snel, ook voor bestaande overeenkomsten

De nieuwe wet zal normaal gezien van toepassing zijn op feiten die tot aansprakelijkheid kunnen leiden en die zich voordoen na de inwerkingtreding van deze wet, maar niet op toekomstige gevolgen van feiten die zich hebben voorgedaan vóór de inwerkingtreding. Omtrent de concrete invulling bestaat nog discussie. Mocht er geen zekerheid komen, dan kunnen partijen van bestaande overeenkomsten eventueel argumenteren dat zij zijn uitgegaan van quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent zoals vooropgesteld in het Stuwadoorsarrest. Om het zekere voor het onzekere te nemen, is het wel raadzaam om bestaande overeenkomsten onder de loep te nemen en eventueel te hernieuwen.

Hoe kan een uitvoeringsagent zich naar de toekomst toe beschermen?

Het is voortaan aan de partijen zelf om contractueel te bepalen of de quasi-immuniteit van de uitvoeringsagent alsnog blijft spelen (voor zover dat mogelijk is) of niet. Terugkerend naar BV Het Schilderhuisje zou de BV in haar overeenkomst met Jolien kunnen opnemen dat de buitencontractuele aansprakelijkheid van haar uitvoeringsagent, Sarah, wordt uitgesloten. Op haar beurt zou Sarah in haar dienstverleningsovereenkomst met BV Het Schilderhuisje idealiter een bepaling laten opnemen dat BV Het Schilderhuisje in haar overeenkomsten met haar klanten de buitencontractuele aansprakelijkheid van Sarah ten aanzien van die klanten steeds moet uitsluiten. Indien BV Het Schilderhuisje nalaat dit te doen of in de onmogelijkheid is om een dergelijk exoneratiebeding op te nemen, zal Sarah graag opnemen dat zij wordt gevrijwaard door BV Het Schilderhuisje in geval van een rechtstreekse vordering tot schadevergoeding van Jolien tegen Sarah.

Een contract met een exoneratiebeding voor bestuurdersaansprakelijkheid biedt echter weinig tot geen genoegdoening in het geval je als bestuurder een persoonlijke bestuursfout zou maken nu de aansprakelijkheid van een lid van een bestuursorgaan of dagelijks bestuurder niet verder kan worden beperkt dan vermeld in artikel 2:57 WVV waarin de geldelijke grenzen van aansprakelijkheid van een bestuurder zijn bepaald.

Het laat zich al raden, maar het voorgaande is enkel mogelijk als alle partijen ermee instemmen om een dergelijk exoneratiebeding op te nemen in hun bestaande overeenkomsten. Indien dit niet het geval is, loopt de uitvoeringsagent voortaan sneller het risico om mee in bad te worden getrokken. Bij de onderhandeling van je contract loont het alvast de moeite om hier aandacht voor te hebben.

Ilke Reyns, legal advisor VGD Accountants en Belastingconsulenten