‘You better start swimming or you’ll sink like a stone’ zong Nobelprijswinnaar Bob Dylan in ‘the times they are a-changing’ Het bijbehorende clichébeeld van justitie is dat van een rotsblok dat al zeker sedert de Frans-Pruisische Oorlog op de bodem van de oceaan ligt.

Dan is het met een Youtuber wel anders. Die is mee met de vaart der volkeren en marcheert zelfs aan de kop van het peloton. De stem van een nieuwe generatie – weet u wel- het lichtend voorbeeld voor jong en hippe oudere jongeren.

Er is al veel inkt gevloeid over de uitspraak in de zaak Nathan V., maar wat misschien toch nog wat onderbelicht is gebleven, is de houding van justitie zelf.

De basis is gekend. Nathan V. wou de vermoedelijke daders van een extreme studentendoop met tragische afloop online ‘exposen’. Hij vergiste zich echter (al dan niet bewust) van persoon en mocht zich komen verantwoorden voor belaging.

In aanloop naar de uitspraak in zijn dossier werden volk en media bespeeld door het trekken van een parallel met de inmiddels veroordeelde daders in de zaak van de studentendoop. Het zou toch niet mogen kunnen dat zij er met een werkstraf en een blanco strafblad van af komen terwijl hij zou moeten wegkwijnen op Robbeneiland.

Alleen Nathan V. en zijn raadsman zullen precies weten waarom hij zich in de loop van zijn proces niet akkoord verklaarde met een werkstraf. Dit kan alvast niet alleen zijn omdat hij de vrijspraak nastreefde. Men kan zich immers perfect in ondergeschikte orde akkoord verklaren met een werkstraf. Het kan ook niet uit vergetelheid zijn geweest, aangezien de vraag hem uitdrukkelijk door de rechtbank werd gesteld.

Een kwade tong zou stellen dat Nathan V. strategisch dacht. Slechts twee mogelijke uitspraken passen in een online kruistocht. Ofwel wordt men vrijgesproken en kan men zich opwerpen als ridder van het vrije woord, ofwel wordt men strenger gestraft dan de studentendopers en is men de martelaar van datzelfde vrije woord. Een identieke veroordeling tot een werkstraf ligt ‘mediagewijs’ wat moeilijker.

Of Nathan V. hier verstandig handelde is niet het voorwerp van deze paar lijnen, wel de houding van justitie.

Zoals gekend kan een werkstraf slechts worden opgelegd met de instemming van de betrokkene. Dit is logisch, het Belgisch rechtssysteem mag men misschien een toonbeeld van klassenjustitie vinden, het kent in ieder geval geen slavernij. Wie niet wil werken, kan daar niet toe worden gedwongen. Omgekeerd is het zo dat wanneer een beklaagde zelf een werkstraf vraagt de rechter die daar niet op ingaat, verplicht is bijzonder te motiveren waarom hij dit niet doet.

Hoe weten we nu dat Nathan V. niet zelf om een werkstraf verzocht, en weigerde daarmee in te stemmen wanneer de rechtbank het hem dan maar zelf voorstelde? Heel eenvoudig, het staat met zoveel woorden in het vonnis én dit vonnis werd (netjes geanonimiseerd) meteen na de uitspraak in cyberspace gezwierd door diensten van de rechtbank die het had uitgesproken.

Het is ooit wel anders geweest.

Vonnissen in strafzaken blonken vaak uit door hun beknoptheid, zeker wat de straftoemeting betrof. Wanneer een werkstraf niet werd gevraagd en ook niet kon worden opgelegd omdat de instemming ontbrak, dan werd daarover in het vonnis niets opgenomen. Gortdroog zou dan een gevangenisstraf worden opgelegd met een standaard motivatie omtrent ‘de aard en de ernst van de feiten’.

Zelfs indien een rechter omstandig uitlegde waarom deze of gene straf de meest aangewezen was, dan was dit werkstuk doorgaans pas een jaar later en voor slechts een select gezelschap fijnproevers te smaken in een juridisch weekblad met meer pagina’s dan abonnees.

Misschien had Nathan V. daarop nog gehoopt toen hij na de uitspraak voor de verzamelde pers zijn beklag deed over het opleggen van een werkstraf aan de wederdopers terwijl hij naar de kerker werd verwezen met een levenslange schandvlek.

Pakte dat even anders uit. Door de heldere motivering in het vonnis én de quasi onmiddellijke beschikbaarheid ervan op onder andere sociale media, hadden de aanwezige justitiejournalisten – die niet steeds de ballast van doorgedreven dossierkennis torsen – een pertinente vraag klaar: ‘waarom heeft u die werkstraf eigenlijk geweigerd?”

Alvast in het bespelen van de volwassen media moest de Youtuber tijdelijk zijn meerdere erkennen.

Wie had dat gedacht, de steen was aan het zwemmen.

Nicolaas Vinckier – advocaat

De auteur schrijft deze bijdrage in eigen naam.