De Franstalige zakenkrant L’Echo pakte dinsdag uit met een primeur. De eerste minister en de minister van justitie zouden een plan hebben om op korte termijn een nieuwe rechtbank op te richten, de “Brussels International Business Court” (BIBC). Voor die rechtbank zou in het Engels  moeten worden gepleit en ook de vonnissen (altijd in laatste aanleg gewezen) zouden in dezelfde taal zijn. Er zou al gezocht worden naar een locatie dicht bij de bestaande Brusselse gerechtsgebouwen. De voorzitter en ondervoorzitter zouden voor 3 jaar worden benoemd (en daarvoor worden gedetacheerd uit het hof van beroep van Brussel) en die kunnen dan zelf de voor 5 jaar benoemde rechters aanduiden (experts, universiteitsprofessoren of advocaten). De rechtbank, zo wist de krant verder uit vertrouwelijke bron te melden, zou bevoegd zijn voor geschillen die verband houden met de Brexit maar ook voor internationale commerciële geschillen. De krant wist ook nog te vertellen dat partijen vrije keuze hebben over het toepasselijk recht (weg dus die vervelende en ingewikkelde discussies over welk recht van toepassing is) en de rechtbank moet zich dan maar via adviezen van derden informeren over wat dat recht precies inhoudt.

Bij dit alles zijn er nog twee dingen die voor de gewone rechtspracticus vertrouwd klinken: de rechtbank wordt gefinancierd door de overheid (FOD Justitie) en er is ook nog een griffie (de griffiers van het hof van beroep van Brussel gaan de klus klaren; hebben die daar overigens tijd voor?) en het gaat dus wel degelijk over een rechtelijke beslissing en dus niet om een door de overheid georganiseerde arbitrage.

Het klinkt allemaal zo vernieuwend en “out of the box” dat het bijna niet te vatten is. Is dit de Belgische justitie anno 2017? Pleiten in het Engels. De gedachte alleen al. Natuurlijk, het is de wereldtaal van de handel. Maar hoe zit het dan met die oude taalwet van 1935 die overal elders in dit land geldt met zijn regels van openbare orde en de drastische nietigheidssancties? Kan die nieuwe rechtbank dan die strenge rechtspraak van het Hof van Cassatie over de taalwet naast zich neerleggen? Allicht wel, zo lijkt toch de bedoeling. Maar dan komt meteen de volgende vraag: moet die taalvrijheid zich dan beperken tot die ene Brusselse rechtbank? Zou dan ook voor de Franstalige Brusselse rechtbank een zinnetje uit een Nederlandstalig contract in een dagvaarding vermeld mogen worden zonder een vertaling? Maar waarom zouden dan in Antwerpen geen maritieme geschillen niet mogen rekenen op enige taalsoepelheid? En hoe zit het dan met de openbare orde van de taalwet en waarom wordt die dan niet voor iedereen wat gemoderniseerd?

En opent die nieuwe rechtbank ook voor andere rechtbanken de weg naar een nieuw soort benoemingen in de magistratuur? Zullen met andere woorden ook elders de voorzitters ook voor vijf jaar hun eigen rechters mogen benoemen, zonder rekening te houden met de Hoge Raad voor de Justitie en zonder dat die rechters eerst het examen van de die Hoge Raad moeten doorstaan? En hoe zal men die verschillende behandeling kunnen verantwoorden in een rechterlijk systeem dat zweert bij de gelijke behandeling van alle rechtzoekenden?

En is dat plan ook het precedent om meteen de eerste en laatste aanleg te veralgemenen in het kader van een snelle en efficiënte justitie? En wat te denken van een rechtbank waar men zelf kiest welk recht die moet toepassen?

Er zal natuurlijk worden geargumenteerd dat het om specifieke zaken gaat. Maar zijn er ook niet in Gent en Antwerpen complexe internationale handelsgeschillen en waarom moeten die het dan doen met het bestaande wetgevend kader? Hebben die rechtzoekenden geen recht op snelle en efficiënte afhandeling van hun zaak?

De pogingen om de Belgische rechtbanken aantrekkelijker te maken verdient natuurlijk alle lof, maar is het geen taak van de overheid om dat voor alle rechtzoekenden te garanderen? Het Grondwettelijk Hof zal, als de wet er komt, allicht druk bevraagd worden over hoe het zit met het gelijkheidsbeginsel. Zal er dan ook een zakelijke vertaling moeten worden gevoegd van het adagium “Justice must not only be done. It must also be seen to be done”?

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en vanaf 1 september bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een beschouwing over justitie.

Lees hier alle artikels van ‘LAMON op woensdag’.