Net op het ogenblik dat deze blog wordt geschreven heeft de Koning het ontslag van de regering in beraad gehouden. Al een week lang zijn politici bezig om mekaar de schuld te geven van een crisis die begon over de juridische draagwijdte van internationale soft law. Wat daarop volgde was al even onduidelijk. Volgens de ene zijn bepaalde ministers daarop weggelopen uit de regering, wat anderen dan weer omschrijven als buitengezet. Intussen lijken de wetgevende en de uitvoerende macht al een week lang in de ban van allerhande strategische zetten in de perceptieoorlog rond het grote gelijk over wie aan de oorsprong ligt van de malaise. Allerhande zelfverklaarde specialisten en politieke analisten becommentariëren druk vanaf de zijlijn het interne gespin en de machinaties van politici die een politieke oorlog voeren die voor steeds meer oningewijden volstrekt onbegrijpelijk is geworden.

Intussen gaat  het leven bij de derde macht zijn gang. Ook zonder regering pleiten advocaten iedere dag voor rechtbanken en van magistraten wordt verwacht dat ze op een juridisch verantwoorde manier billijke beslissingen nemen die maatschappelijk verantwoord zijn. Dat gebeurt ook wanneer de wetgevende en de uitvoerende macht op de pechstrook zitten te wachten op betere tijden.

Zo veroordeelde de correctionele rechtbank van Brugge enkele dagen geleden een priester wegens schuldig verzuim. De priester had kennis van de zelfmoordplannen van iemand die hem dat via sms’jes kenbaar had gemaakt. Hij had niet naar de hulpdiensten gebeld om de zelfdoding vooralsnog te verhinderen. De priester riep in dat zijn biechtgeheim absoluut is en hem dus niet kon verweten worden te hebben gezwegen, maar de rechter oordeelde volgens persberichten dat hij zich niet gebonden achtte door het kerkelijk recht en het biechtgeheim deel uitmaakt van het beroepsgeheim. Dat beroepsgeheim is volgens de rechter niet absoluut, omdat de hulpverleningsplicht geldt voor iedereen, ook voor dragers van het beroepsgeheim.

De rechter moest daarvoor niet eerst een verklaring afleggen in het parlement, geen zoektocht ondernemen naar een meerderheid en ook geen rekening houden met de perceptie. Er kwamen geen spindokters aan te pas. Er waren enkel de feiten, zoals  ze verzameld zijn in een strafdossier. Er waren de pleidooien van de advocaat van de priester en van de burgerlijke partij, die met juridische argumenten een tegengestelde mening verdedigden. Naar kan worden aangenomen met glans en met overtuiging. En de rechter hakte de knoop door, zonder maandenlange palavers in de coulissen. De rechterlijke macht verschilt dus wel degelijk van de andere staatsmachten. Hij paste het recht toe, met inbegrip van de grondrechten, zoals die ook voortvloeien uit internationale teksten.

Dat beroepsgeheim blijft een juridisch belangrijk instrument en dat wordt ook internationaal erkend. Zo is het ook algemeen aanvaard dat het beroepsgeheim een essentieel kenmerk is voor een advocaat. Dat staat niet met zoveel woorden in ons strafwetboek, maar het staat niet ter betwisting dat het voor een rechtszoekende noodzakelijk is dat er een vertrouwensrelatie tot stand komt tussen hem en zijn advocaat. Hij moet erop kunnen vertrouwen dat de informatie die hij meedeelt aan zijn advocaat niet openbaar mag en zal worden gemaakt. Enkel zo is zijn recht op verdediging effectief gewaarborgd. Dat principe is al verschillende malen herhaald door onder meer het Europees Hof voor de Rechten van de Mens en door de hoogste rechtscolleges van ons land. Om er geen misverstand over te laten bestaan, wilde de minister van justitie (met steun overigens van de advocatenordes) het beroepsgeheim ook nog eens uitdrukkelijk in de wet laten inschrijven. De val van de regering maakt dat het voorontwerp terug in een schuif zal verdwijnen wegens andere prioriteiten. Dat belet niet dat het principe onverminderd blijft bestaan en met kracht moet worden verdedigd.

Het beroepsgeheim van de advocaat verdraagt geen uitzonderingen, al heeft de wetgever dat al enkele malen geprobeerd. Het Grondwettelijk Hof heeft steeds de wetgever terug tot de orde geroepen door beperkingen op het beroepsgeheim te vernietigen.

Natuurlijk is een advocaat geen priester en kan de recente rechtspraak niet zonder meer worden doorgetrokken naar advocaten. Het is wel goed om voor ogen te blijven houden dat het uiteindelijk de onafhankelijke rechter is die de strafrechtelijke toetsing maakt en niet de politici. Dat is in deze onzekere en woelige politieke tijden misschien een geruststelling.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.