Dat racistische en seksistische opmerkingen door de één anders worden ervaren dan door de anderen is geen excuus. Op 8 december ll. trad het elftal van de Turkse voetbalclub Istanbul Basaksehir aan tegen het elftal van de Franse club Paris Saint-Germain in het stadium van het Parc des Princes. Tijdens het spel trok de vierde arbiter (afkomstig uit Roemenië) de aandacht van de hoofdarbiter op een bepaald gedrag van de assistent van de ploeg Basaksehir die op de bank zat naast het veld. Om hem aan te wijzen, gebruikte hij de term ‘negru’.

De geviseerde assistent nam hieraan aanstoot en maakte duidelijk dat deze aanspreekterm onaanvaardbaar is, omdat hij getuigt van racisme. De betrokken arbiter verdedigde zich door op te merken dat dit in het Roemeens geen scheldwoord is en hij geen racistische bedoeling had. Daarop werd geantwoord: een blanke man wordt toch ook niet aangewezen als “die blanke”. De spelers eisten dat de Romeense arbiter van het veld zou worden verwijderd. Wanneer dat gezien de spelregels niet mogelijk was, verlieten alle spelers het veld. De match werd vijf dagen later opnieuw gespeeld en PSG won.

Na het incident kondigde de UEFA aan dat ze een onderzoek zou starten.

Veel voetballiefhebbers zullen die avond hebben gevloekt omdat de match niet werd verdergezet. Bij velen zal ook de vraag zijn opgekomen of een dergelijk incident wel het stopzetten van een voetbalmatch verantwoordt. Het gaat om een woord uitgesproken in een vreemde taal, waarbij de schuldige zich nadien verontschuldigde en bovendien aanmerkte dat dat woord in die taal geen negatieve connotatie had.

Toch is de beslissing om de match stil te leggen in die omstandigheden noodzakelijk. Vooreerst uit eerbied voor elke speler ongeacht zijn achtergrond en huidskleur. Maar ook omdat het spel zich op de beste wijze kan ontplooien als iedereen zich thuis voelt op het veld. Alleen dan kan ieder er ten volle voor gaan.  Racistische opmerkingen veroorzaken frustratie, bittere gevoelens en vernedering. Ze houden niet alleen een fundamenteel gebrek aan eerbied in, maar demotiveren bovendien de spelers die zich geviseerd voelen.

Dit is niet anders in andere werkomgevingen. En deze gevoelens komen ook naar boven bij een andere vorm van kwaad: de seksistische opmerking.

Het interessante bij beiden is dat veel van deze opmerkingen bij de enen anders worden ervaren dan bij de anderen. Blanke mensen zien vaak niet in dat de woorden een racistische connotatie kunnen hebben, mede omdat ze niet beseffen dat ze daarmee kwetsen. Zo ook zien veel mannen niet in waarom seksistische opmerkingen niet kunnen. Zij voelen niet aan dat ze daarmee vrouwen kwetsen. Op dit punt is er een grotere bewustwording rond racisme: meer mensen voelen aan dat racistisch woordgebruik uit den boze is en beseffen welke woorden ze niet mogen gebruiken. Ten aanzien van seksisme is deze bewustwording minder ver gevorderd: de grote meerderheid van de mannen moet nog inzien waar de grens te trekken is.

Als we alle talent een kans willen geven in sport en andere beroepen, dan moeten we een werkomgeving tot stand brengen waarin iedereen zich gerespecteerd voelt. En laat mij duidelijk zijn, ik bedoel wel degelijk ‘voelt’; het is een subjectieve test. Het volstaat niet te oordelen dat objectief gezien – namelijk beoordeeld door een onafhankelijke derde (die bovendien vaak een blanke man is) – iedereen zich goed kan voelen, maar wel dat iedereen zich effectief goed voelt. Alleen dan zullen mensen het beste van zich geven, gemotiveerd zijn. Alleen dan voelen ze zich thuis.

In een wereld waar voldoende is aangetoond dat diversiteit een belangrijke troef is die het verschil maakt in verhouding tot andere sportclubs en ondernemingen, is dit gevoel zich thuis te voelen van essentieel belang. Het laat toe een diverse cultuur binnen de club en het bedrijf tot stand te brengen die creativiteit en innovatie mogelijk maakt. Het vergroot verder de talentenvijver waarin je kan vissen.  Deze vijver zal vele malen kleiner zijn als de club of het bedrijf aangeeft niet open te staan voor een diverse werkploeg. Sociale media zorgen ervoor dat men snel weet hoe de club of het bedrijf hier tegenover staat.

Wat geldt voor racisme, geldt insgelijks voor seksisme. Vandaag protesteren we openlijk tegen racistische grappen. Seksistische grappen, voor zover ze niet vulgair zijn wat anders wordt ingevuld naargelang het bedrijf, worden vandaag nog algemeen aanvaard, vaak met als excuus dat we toch nog grappen mogen maken in het licht van de meningsvrijheid. Maar deze seksistische grappen viseren en kleineren tal van vrouwelijke medewerkers binnen het bedrijf.  Ze zullen zwijgen en het ondergaan, maar in werkelijkheid voelen ze dit als een aanval op hun integriteit. Het demotiveert hen, en als het regelmatig voorkomt, en vooral het management er niet tegenop komt, zullen ze het bedrijf verlaten.

Maar hoe kan je nu weten hoe een bepaalde opmerking of grap door de mensen met een andere huidskleur (bij racisme) of door vrouwen (bij seksisme) wordt begrepen. Vooral bij de keuze van de woorden is dit niet altijd eenvoudig. Niet iedereen is empathisch genoeg aangelegd om aan te voelen hoe de mensen rondom haar/hem zullen reageren; of zij zich gekwetst voelen wanneer een bepaald woord wordt gebruikt. In werkelijkheid is dit een kwestie van cultuurverandering.

Een twintigtal jaren geleden werden racistische grappen nog aanvaard, vandaag is dit ‘not done’. Voor seksistische opmerkingen zijn we nog niet zover. Vaak voelen mannen niet aan dat hun opmerking een gevoelige snaar raakt. Diegenen die dat wel zien moeten dan tussenkomen. Het is alleen maar wanneer dit steeds opnieuw openlijk wordt aangekaart dat de cultuur binnen het bedrijf wijzigt. En dat zal het bedrijf ten goede komen, want het bedrijf wordt in alle opzichten diverser, trekt beter talent ook buiten de groep van blanke mannen, en treedt bruisend enthousiast naar buiten.

Dirk Van Gerven 

***

Dirk Van Gerven is een absolute voorvechter van gelijkheid tussen man en vrouw. Hij is auteur van het boek “Alle mensen zijn gelijk, ook vrouwen – Over gendergelijkheid in de professionele loopbaan” waarin hij de noodzaak benadrukt van de gelijke behandeling van vrouwen en mannen in het professionele leven.