In een vorig artikel hebben we een belangrijk arrest van het Grondwettelijk Hof over de rechten van donorkinderen besproken. In dit artikel verwezen we al naar een baanbrekend vonnis van de Rechtbank van eerste aanleg West-Vlaanderen, afdeling Brugge van 23 juni 2023. Met dit vonnis bekwam ons kantoor dat de vermoedelijke spermadonor van een donorkind dat op zoek was naar haar biologische vader, een DNA-onderzoek moest laten uitvoeren onder verbeurte van een dwangsom.

Naar dit vonnis wordt ook verwezen in een recent artikel van het Tijdschrift voor Familierecht onder de titel “Spiegeltje, spiegeltje aan de wand, wie maakt een einde aan de donoranonimiteit in dit land?”

Ook het Afstammingscentrum publiceerde recent nog een officieel standpunt waarin zij, onder meer onder verwijzing naar het vonnis van 23 juni 2023, pleiten voor de opheffing van donoranonimiteit.

Gelet op de hernieuwde aandacht voor de rechten van donorkinderen, lichten wij hieronder het vonnis van 23 juni 2023 voor u nader toe.

Waar ging het over?

Een kind dat verwekt werd via anonieme spermadonatie en in-vitrofertilisatie komt er op een bepaalde leeftijd achter dat haar juridische vader eigenlijk niet haar biologische vader is. Zij wenst daarom duidelijkheid te krijgen over haar biologische afstamming aan vaderszijde, zonder dat zij de band met haar juridische vader wenst te doorbreken.

Het donorkind start vervolgens een jarenlange zoektocht: zij voert bijvoorbeeld genetisch onderzoek uit, onder meer door haar DNA in verschillende online DNA-databanken laten registreren (bv. My Heritage en Ancestry). Het onderzoek leidde tot een vermoedelijke match. Deze persoon werd gecontacteerd maar weigerde, uit schrik voor de impact op zijn eigen omgeving, elke medewerking om de afstammingsband met het donorkind te laten vaststellen.

Het donorkind moest daarom een juridische procedure opstarten.

De rechtbank gaf haar gelijk en de vermoedelijke spermadonor moest een DNA-onderzoek laten uitvoeren onder verbeurte van een dwangsom. Dit is een primeur in België.

Motivering van de rechtbank

In de motivering van haar vonnis is de rechtbank niet over één nacht ijs gegaan. Er moest immers een belangenafweging gemaakt worden tussen het recht op afstammingsinformatie van het donorkind enerzijds, en het recht op privacy en lichamelijke integriteit van de spermadonor anderzijds.

De rechtbank hield onder meer rekening met de volgende elementen die door ons kantoor naar voren werden gebracht:

• De vermoedelijke spermadonor wist, of had moeten weten, dat zijn donatie zou kunnen leiden tot het verwekken van een kind.
• Het donorkind had geen intentie om de privacy van de spermadonor te schenden. Zij wenst enkel de biologische waarheid te achterhalen.
• De onzekerheid van het donorkind over haar biologische afstamming en de impact daarvan op haar psychologische gezondheid.
• Het anoniem donorschap staat op de helling. In veel landen bestaat er reeds een wettelijk verbod op donoranonimiteit, en door de opkomst van online DNA-databanken – die betrouwbare informatie kunnen geven aan bijvoorbeeld een rechtbank – is genetische anonimiteit een illusie geworden.
• In de Belgische rechtspraak wordt meer en meer aangenomen dat het belang van het kind om te weten van wie hij/zij afstamt voorrang heeft op andere rechten.

In deze zaak erkent de rechtbank bijgevolg dat het recht op afstammingsinformatie van het donorkind voorrang heeft op het recht van de spermadonor om zijn biologisch vaderschap verborgen te houden. Dit wijst erop dat de donoranonimiteit, die nog altijd wettelijk verankerd is in België is, onder druk komt te staan. Rekening houdende met de verdachte houding van de vermoedelijke donor tijdens de procedure, oordeelt de rechtbank bijgevolg dat deze verplicht een DNA-onderzoek moest ondergaan.

De rechtbank eindigt terecht haar vonnis met de filosofische overweging dat er in deze zaak geen winnaars of verliezers zijn. Het donorkind had in elk geval niet verwacht dat haar loutere bestaan bedreigend zou zijn voor haar vermoedelijke biologische vader, en had al helemaal niet verwacht dat haar zoektocht zou leiden tot een juridische procedure.

Besluit

Een spermadonor, ook al werd hem destijds anonimiteit beloofd, moet de realiteit onder ogen durven zien en willen begrijpen dat een donorkind recht heeft op de biologische waarheid. De rechtbank heeft dit (gelukkig) erkend.

Heeft u vragen over dit onderwerp, aarzel dan niet om onze specialisten te contacteren.

Alain De Jonge en Tom Lenaerts –Andersen

Lees dit artikel ook op de site van Andersen.

Lees ook: Donorkinderen: recht op afstammingsinformatie van fertiliteitscentrum