“The no’s have it” maakt stilaan deel uit van ons dagelijks bestaan. Het Brits parlementair systeem blijft, ook na al die toelichtende commentaren in de media, voor velen ondoorgrondelijk. Iedere dag krijgt het Brexit-verhaal daarbij nog een andere wending, wat de krant De Morgen ertoe bracht volgende kop te plaatsen boven een zoveelste beschouwing over het onderwerp: “Brexit big business voor advocaten”.  Ongeacht de uitkomst van de “ingewikkelde en everlasting scheidingsoap” zijn er geen winnaars, maar de krant merkt op: “Of toch, één doelgroep lijkt garen te spinnen uit de onverkwikkelijke saga: de advocatenkantoren”.

Dat klinkt goed voor de advocatuur, maar is dat wel zo? De geïnterviewde advocaten kunnen er niet om heen: hét grote probleem is het werken in de mist. Het ultieme antwoord op de vraag welk soort Brexit er komt luidt nog steeds: we weten het niet. Hoe goed iedereen zich ook wil voorbereiden, het blijft ondoorgrondelijk. Ook de studiedienst van de Orde van Vlaamse Balies bereidt een nota voor die de Vlaamse advocatuur moet helpen om de gevolgen van de Brexit in kaart te brengen, maar het gebeurt met de moed der wanhoop en iedere dag wijzigt het vertrekpunt. Er zijn geen zekerheden.

Een goede werking van de rechtsstaat heeft nood aan zekerheden en heldere uitgangspunten. Heldere wetgeving is daar een essentieel onderdeel van, net zoals onbesproken en onafhankelijke rechters. Dat lijkt evident, maar ook dat ligt soms onder vuur.  Zo duidde het Europees Parlement de Roemeense Laura Codrutta Kovesi aan als topkandidate om leiding te te geven aan het Europees Openbaar Ministerie, dat vanaf 2020 de corruptie met Europese fondsen en grensoverschrijdende BTW-carroussels moet vervolgen.  Deze voormalige hoofdaanklaagster van het Roemeense anti-corruptieagentschap mag intussen haar eigen land niet meer uit en ze moet zich aanmelden op het politiebureau in Boekarest omdat ze onder gerechtelijk mandaat is geplaatst. Critici van de Roemeense regering vermoeden dat dit onderzoek doorgestoken kaart is, om op die manier de kansen van Kovesi in het  Europees selectieproces te ondergraven.

Over die gerechtelijke procedure tegen Kovesi sprak de Europese Commissie zich vorige vrijdag niet uit, maar een woordvoerder beklemtoonde dat alle kandidaten eerlijk behandeld moeten worden en ongehinderd moeten kunnen deelnemen aan alle stappen van de selectieprocedure. Hij herhaalde ook dat de Commissie zich ernstige zorgen maakt over het werk van de Roemeense tuchtinstantie die onderzoek voert naar magistraten en door de regering werd opgericht.

Magistraten moeten boven iedere verdenking staan, maar ook daar is er geen plaats voor het scheppen van mist. Wie aan de integriteit van rechters knaagt, ondermijnt de democratie. Het is dan ook goed dat op 7 mei in Mechelen de “tweede dag van de rechtsstaat” plaatsvindt. “Hebben de politici geen respect meer voor de rechtsstaat?”. Het is één van de vragen die er aan bod zullen komen. Dat de vraag op de affiche prijkt is al behoorlijk onrustwekkend, maar het programma  bevat nog meer heikele kwesties.  Zo zal de voorzitter van het “Präsidium des Osterreichschen Rechtsanwälte Kammer” er zijn bezorgdheid uiten over de toestand in zijn land. Ook daar dreigt een gevaar voor de rechtsstaat. Dat is in Hongarije en Polen niet anders en dat zijn toch allemaal landen van de Europese Unie.

Daarmee vergeleken lijkt het in ons land nog wel best mee te vallen. Dat belet de kersverse procureur van het parket Halle-Vilvoorde niet om in Knack iedereen welkom te heten in “Absurdistan”. Ze bedoelt daarmee wel degelijk haar eigen parket. Ze wijst op de aftandse huisvesting, waar de dossiers die naar de onderzoeksrechter moeten onbewaakt in de gang liggen door plaatsgebrek en waarbij er geen beveiliging voorzien is voor magistraten. En  wat te denken over deze straffe quote: “Men ziet ergens een nieuw fenomeen en hopla er wordt meteen een nieuwe strafwet aangenomen. (…) Op den duur ben je geneigd te denken dat al die potpourriwetten vaak pourri blijken te zijn, zeker als die wetten na een tijdje nog eens worden vernietigd door het Grondwettelijk Hof”.  Heeft u het goed gelezen: “pourri”, rotte wetgeving dus. Het zijn straffe woorden uit de mond van een procureur.  Het lijkt erop dat de procureur vindt dat de wetgeving ook een nieuw mistgordijn optrekt en onfrisse geuren verspreidt.

De nieuwe dag van de rechtstaat lijkt dus meer dan ooit nuttig en noodzakelijk. Samen kunnen we de mist misschien doen optrekken. Het is de maatschappelijke plicht van ieder jurist.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.