Deze zomer nam ik niet alleen een pauze van het schrijven van columns, maar vulde ik mijn vrije tijd ook met het werken aan mijn nieuwe boek dat in oktober uitkomt, en – hou je vast – met ontspannen. Ik maakte de mooiste reis die je je kunt voorstellen: samen met mijn partner naar het prachtige Rome, een stad waar ik me echt thuis voel. Er zijn veel aspecten van de stad die me aantrekken. Ja, ik hou van de typisch Italiaanse gezelligheid, het heerlijke eten en het gunstige weer. Maar wat Rome voor mij werkelijk geweldig maakt, is haar rijke geschiedenis.
Van kleins af aan ben ik al gefascineerd door het Romeinse Rijk, met haar koningen, keizers, politieke structuren, cultuur, religie, en nog veel meer. Rondlopen op het Forum Romanum, wandelen over de Via Appia Antica, en de Thermen van Caracalla bezoeken – dat is voor mij het ultieme.
Misschien hebben politici een fundamentele voorwaarde voor het succes van deze hervormingen over het hoofd gezien
De reis naar Rome was ook een perfecte gelegenheid om te ontsnappen aan de waan van de dag, die in de media tijdens de zomermaanden hoogtij viert. Toch was er één onderwerp uit de binnenlandse nieuwscyclus dat we tijdens onze vakantie bleven volgen: de regeringsformatie. In Vlaanderen leek alles vlot te verlopen, maar federaal was er miserie. Langzaam maar zeker kwamen er steeds meer lekken, en tegen het einde van onze vakantie lag zelfs de hele ‘supernota’ van de onderhandelende partijen op straat.
Die supernota was interessant om te lezen omdat het duidelijk maakte waar de prioriteiten van de onderhandelaars lagen. De huidige focus ligt vooral op hervormingen en het op orde stellen van de staatsfinanciën. Terecht, zou je kunnen zeggen. Maar ik vroeg me af: misschien hebben politici, of ze nu wel of niet deel uitmaken van de onderhandelende partijen, een fundamentele voorwaarde voor het succes van deze hervormingen over het hoofd gezien.
Hoewel je over elk van deze principes boeken zou kunnen schrijven, zijn ze eigenlijk heel simpel samen te vatten in één woord: rechtvaardigheid
Die voorwaarde – de basis voor het slagen van elke ingreep in de samenleving – vinden we veel duidelijker terug in de klassieke Romeinse cultuur. De Romeinse rechtsstaat was bijvoorbeeld georganiseerd rond drie fundamentele principes, zoals beschreven door juristen als Gaius en in de Digesta van Justinianus:
- “Honeste vivere” of "Eerlijk leven": men moest op een eerlijke en moreel juiste manier leven.
- “Alterum non laedere” of "Een ander niet schaden": dit principe benadrukte het belang van het vermijden van schade aan anderen.
- “Suum cuique tribuere” of "Ieder het zijne geven": het idee dat iedereen moet krijgen wat hem of haar toekomt, zowel in eigendom als in rechten.
Hoewel je over elk van deze principes boeken zou kunnen schrijven, zijn ze eigenlijk heel simpel samen te vatten in één woord: rechtvaardigheid. 'Justice' in het Engels. Dit is de basis van onze samenleving, ons rechtssysteem, en onze politiek. Mensen moeten het gevoel hebben dat de regels die ze moeten volgen rechtvaardig zijn. Dat wat ze doen en ondergaan eerlijk is, en dat kwaad wordt bestraft. "Justice must not only be done, but also be seen to be done," leerde ik ooit van professor Jan Velaers. Ik durf te beweren dat juist dat gevoel van rechtvaardigheid de laatste jaren ernstig heeft geleden. Dat moet eerst worden hersteld. De hervormingen die politici willen doorvoeren zijn als het planten van bomen. Wie een boom wil planten, moet zorgen voor een vruchtbare ondergrond.
Natuurlijk is de vraag dan: hoe zorg je ervoor dat het gevoel van rechtvaardigheid terugkeert? Hoe maken we die ondergrond weer vruchtbaar en weelderig? Daarvoor zullen politici het vertrouwen van de burger moeten terugwinnen.
Een eerste stap zit ongetwijfeld in de manier waarop een regering wordt gevormd. Als dat met het algemeen belang voorop gebeurt, oogst je vertrouwen. Focus op wat de samenleving ten goede komt, in plaats van op trofeeën voor de achterban van elke partij. Maak van een regeerakkoord geen eisenbundel die met spuug en paktouw aaneen hangt, maar schrijf een verhaal. Een verhaal dat coherent en duidelijk is. Een verhaal dat richting geeft.
Een laatste suggestie voor het herstellen van vertrouwen: als politicus, zwijg soms ook eens. Zeker tijdens regeringsonderhandelingen
Daarnaast is communicatie een cruciale factor. Politici die elkaar met de grond gelijk maken in de media zodra ze de onderhandelingstafel verlaten, wekken geen vertrouwen. Hoe kan men van burgers verwachten dat ze zich respectvol gedragen naar elkaar toe, als de leiders dat onderling niet doen?
Een derde en laatste suggestie voor het herstellen van vertrouwen: als politicus, zwijg soms ook eens. Zeker tijdens regeringsonderhandelingen. En nee, daarmee bedoel ik niet alleen ‘stop met lekken’, hoewel dat ook belangrijk is. Wat ik bedoel is dat politici – als ze het gevoel van rechtvaardigheid willen terugbrengen – twee keer moeten nadenken voor ze halve waarheden verkondigen, aan framing doen of andere manipulatieve technieken gebruiken. Het voeden van wantrouwen is het meest contraproductieve dat een politicus kan doen.
En dan… eens u, beste politicus, het vertrouwen hebt herwonnen en de grond vruchtbaar hebt gemaakt, doe dan ook de rest van uw werk en zaai die hervormingen. "Politics must not only be done, but also be seen to be done."
0 reacties