De digitalisering van onze maatschappij vertaalt zich in verschillende aspecten ervan. Ook de juridische wereld kan er niet onderuit en evolueert mee met de alsmaar groeiende technologie en innovatie. Gevolg is dat er meer en meer contracten gedigitaliseerd worden – men spreekt dan van zogenaamde “smart contracts”.

In deze bijdrage leggen we uit wat een smart contract is en hoe zo’n contract werkt. Ook de voordelen en gevaren van dergelijk contract komen aan bod.

Wat zijn smart contracts?

Een smart contract koppelt de rekenkundige kracht en toepassingen van IT-systemen aan de uitvoering van verbintenissen en afspraken tussen partijen. Op basis hiervan wordt het contract automatisch uitgevoerd volgens de spelregels die vooraf door de partijen zijn bepaald.

Je kunt een smart contract dus beschouwen als een soort “zelfuitvoerend” contract waarbij de voorwaarden van de overeenkomst tussen de verschillende (eventueel anonieme) partijen direct worden geschreven of vertaald in coderegels.

Deze coderegels en de daarin vervatte voorwaarden van de overeenkomst worden vastgelegd in een gedistribueerd en gedecentraliseerd blockchain-netwerk. Een blockchain moet gezien worden als een soort database waarin de transacties (en hun regels) opgeslagen worden zodat deze voor iedereen toegankelijk zijn en gecontroleerd kunnen worden. Deze broncode controleert op zijn beurt de uitvoering van de overeenkomst en de transacties die plaatsvinden. De gevolgen hiervan voor de partijen zijn op deze manier traceerbaar, transparant en onomkeerbaar.

Smart contracts maken dus vertrouwde transacties en overeenkomsten mogelijk tussen anonieme partijen zonder de noodzaak van een betrouwbare centrale autoriteit, tussenpartij, rechtssysteem of extern handhavingsmechanisme.

Waarom een smart-contract opstellen?

Aangezien smart contracts automatisch uitgevoerd worden van zodra deze worden gesloten, is er geen noodzaak om afspraken tussen partijen te verifiëren of af te dwingen.

Het doel van smart contracts is om betere, digitale beveiliging te bieden aan traditionele contracten. Ook zorgen smart contracts voor een ‘snellere’ en potentieel eenvoudigere manier van contracteren.

Juist door het automatisch systeem waarmee een smart contract zichzelf uitvoert overeenkomstig de vastgestelde regels, zorgt het contract zelf ervoor dat er de nodige gevolgen aan gegeven worden van zodra een aantal criteria behaald worden.

De komende jaren zullen smart contracts ongetwijfeld ook een hoge vlucht nemen wegens de talrijke voordelen die ermee gepaard gaan, zeker op het vlak van eenvoudigere meer rechttoe rechtaan overeenkomsten. Dit kan bijvoorbeeld reeds vastgesteld worden binnen de ontwikkeling van ‘decentralized finance’, die financiële transacties en overeenkomsten mogelijk maakt zonder tussenkomst van een derde controlerende partij, zoals bv. een bank.

Het is dan ook van cruciaal belang om op de hoogte te blijven van deze ontwikkelingen.

Gevolgen en gevaren

Ondanks de vele voordelen van smart contracts mogen we niet blind blijven voor de gevaren ervan.

De complexe structuur achter de smart contracts zorgt ervoor dat dergelijke contracten niet toegankelijk zijn voor iedereen.

Ook mag men niet vergeten dat smart contracts vele juridische implicaties met zich meebrengen. Een van de hoekstenen voor het opstellen van een geldig contract is namelijk de wilsovereenstemming van de partijen die zich verbinden tot een contract. Bij smart contracts kan er discussie ontstaan over de geïnformatiseerde wilsovereenstemming omwille van de ondoorzichtigheid van de broncode.

Zoals eerder aangekaart in dit artikel, verloopt de procedure bij smart contracts en de controle op de naleving van de voorwaarden van de overeenkomst automatisch. Deze automatisering gaat gepaard met een gebrek aan bewijskracht. Er is namelijk geen schriftelijk bewijs van de overeengekomen rechten en verplichtingen van partijen omdat deze nu eenmaal in coderegels geformuleerd zijn. Ook de controle van de wijze waarop de regels zijn vastgesteld en zullen worden toegepast, vergt vaak verregaande technologische en IT-kennis.

Het is daarom geen slecht idee om een advocaat in te schakelen om een intentieovereenkomst (ook wel ‘Letter of Intent’ of ‘LOI’ genoemd) op te maken. Deze kan de digitale, rekenkundige codetaal vertalen naar een praktische leidraad die de wensen van de partijen weergeeft.

Besluit

Hoewel het digitaliseren van onze maatschappij ons vele voordelen en nieuwe ideeën en inzichten brengt, mogen wij de keerzijde van de medaille niet uit het oog verliezen.

Blockchain technologie en de smart contracts die op basis hiervan worden opgesteld, laten partijen die elkaar niet kennen, toe om transacties aan te gaan zonder een  tussenpartij. Maar daartegenover staat de diepgaande achterliggende technologische complexiteit die slechts weinigen ten gronde kunnen controleren en beheren en de wijze waarop deze in de bestaande rechtsstelsels moet worden ingevoegd. De technologie staat op heden in zijn kinderschoenen en er bestaat hieromtrent nog geen eenduidig wettelijk kader.

Het zal dan ook zaak zijn deze evoluties van dichtbij op te volgen en deze binnen de bestaande structuren in te passen, dit met de nodige bescherming van en transparantie naar de gebruikers toe. Daarbij kan Seeds of Law een rol spelen.

Sara Ataei en Koen De Puydt
Seeds of Law