Vrouwen zijn in ons land buitensporig vaak blootgesteld aan geweld. De voornaamste vormen zijn seksueel en intrafamiliaal geweld. Deze regering maakte van bij haar aantreden van deze strijd een absolute prioriteit. Zo werd de hervorming van het seksueel strafrecht met spoed behandeld en het wetsontwerp voorgelegd aan het parlement. Ook inzake de strijd tegen intrafamiliaal geweld wordt op verschillende fronten gezorgd voor een betere aanpak en zo de spiraal van geweld te doorbreken.

Voor veel vrouwen is de dreiging van geweld een dagelijkse realiteit. Naar schatting gebeuren er 80 verkrachtingen per dag in ons land. In 75% van de gevallen is de verkrachter een bekende voor het slachtoffer. Niet in het minst iemand uit het eigen gezin. Ook partnergeweld is een onderbelicht maatschappelijk probleem. 1 op de 5 vrouwen krijgt ermee te maken. Net omdat het fenomeen zich afspeelt achter de gevel is het niet altijd makkelijk om het op te sporen en aan te pakken. Het vereist een multidisciplinaire aanpak waarbij alle betrokken diensten en overheden samenwerken om het in kaart te brengen, intrafamiliaal geweld te voorkomen, slachtoffers beter te beschermen en strenger op te treden tegen daders.

Meten = weten

Het is van groot belang om het intrafamiliaal geweld beter in kaart te brengen. Door de gebrekkige digitalisering van justitie is dat tot op heden onvoldoende mogelijk. Daarvoor is het digitaal dossier van cruciaal belang. Het zal prioritair worden ingevoerd voor intrafamiliaal geweld en seksueel geweld. Want zo kunnen we het probleem beter in beeld krijgen.

Een ander belangrijk element is het verlagen van de drempel om aangifte te doen. Nog te vaak resulteert geweld niet in een aangifte. Dat zou ons nochtans toelaten om preventiever te kunnen optreden. Ook slachtoffers moeten we een warme omgeving en professionele begeleiding bieden om aangifte te doen zoals in de Zorgcentra na Seksueel Geweld (ZSG) en de Family Justice Centers (FJC). Justitie werkt samen met de gemeenschappen om deze laatste verder uit te bouwen.

Daarnaast wordt een digitale risicotaxatietool uitgewerkt. Daarbij gebeurt een grondige analyse van de informatie waarover de verschillende diensten beschikken. De politie zal bij vaststelling van geweldfeiten de digitale checklist overlopen en de software kan zo alarmerende risicosituaties signaleren aan justitie en de andere betrokken diensten. Momenteel wordt een eerste versie van de tool verder gefinetuned met de partners.

Alle diensten werken samen om partnergeweld sneller te identificeren en beter te bestrijden

Minister van Quickenborne wil de tool ook gebruiken om in risicovolle situaties onmiddellijk te kunnen overgaan tot tijdelijke huisverboden. Sinds 2012 beschikken politie en justitie over deze mogelijkheid in geval van huiselijk geweld. Daarbij kan de procureur aan de dader met onmiddellijke ingang een preventief huisverbod worden opgelegd om het slachtoffer te beschermen. Deze techniek wordt al veelvuldig toegepast met name in de provincies Limburg en Antwerpen. De invoering van de risicotaxatietool moet helpen om dit ook in andere provincies sneller en automatisch toe te passen.

Intrafamiliaal geweld is een prioriteit voor politie en justitie en wordt opnieuw opgenomen in nieuwe Nationaal veiligheidsplan (NVP). Sensibilisering, vorming, preventie, bescherming van slachtoffers, opvang van slachtoffers en daders en de tenuitvoerlegging van een efficiënt strafrechtelijk beleid vormen steeds de belangrijkste doelstellingen van het NVP. Op dit moment wordt het nieuwe NVP 2021-2025 gefinaliseerd.

Verder zetten we nog meer in op opleidingen voor magistraten en politiediensten inzake intrafamiliaal en seksueel geweld. Zodat zij adequaat kunnen reageren en snel ingrijpen bij de vaststelling van intrafamiliaal geweld. In het voorjaar werd reeds gestart met deze verplichte opleidingen bij justitie. Er hebben al 1.772 magistraten deelgenomen aan deze opleiding. Ook zetten we nog meer in op gespecialiseerde zedeninspecteurs. Dit om de drempels bij het slachtoffer weg te nemen. Daarnaast worden bij de parketten 15 extra criminologen ingezet voor de behandeling van dossiers van intrafamiliaal geweld en seksueel geweld. Zij moeten slachtoffers beter beschermen door gevaarlijke thuissituaties sneller te identificeren, een multidisciplinaire aanpak mogelijk maken en daders beter begeleiden om recidive te voorkomen.

Sinds 2013 werd ook het spreekrecht uitgebreid. Dit staat artsen, psychologen en maatschappelijk assistenten toe om in bepaalde omstandigheden het beroepsgeheim te doorbreken. Het spreekrecht kan sindsdien gebruikt worden wanneer er ernstig en dreigend gevaar bestaat voor geweld.

Slachtoffers beter beschermen

In de strijd tegen partnergeweld werd een stalkingalarm ontwikkeld voor slachtoffers van levensbedreigende stalking door een ex-partner. Een pilootproject werd opgestart in de politiezone Gent, onder coördinatie van het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen (IGVM). Dit werd recent heel positief geëvalueerd door het IGVM. Het alarm biedt een grote meerwaarde in het creëren van veiligheid en preventie in levensbedreigende situaties. Minister Van Quickenborne wil de komende maanden samenwerken met politie en justitie om dat verder gefaseerd nationaal uit te rollen.

Een stalkingalarm is een fysieke knop die verbonden is met de telefoon en onmiddellijk verbindt met en de locatie doorstuurt naar de hulpdiensten die het dossier van de persoon in kwestie kennen en snel kunnen ingrijpen. Voordelen van een dergelijk systeem zijn de snelheid van opvolging, de toegankelijkheid van het systeem (dat in overleg met het slachtoffer zelf wordt opgezet), de betrokkenheid van alle partijen door een multidisciplinaire aanpak en het feit dat er ondertussen een langetermijnoplossing voor het slachtoffer kan uitgewerkt worden.

Eind vorig jaar werd ook een richtlijn uitgevaardigd inzake het herbezoek door de politiediensten in situaties van partnergeweld. Na een eerste vaststelling van intrafamiliaal geweld, gaat de politie binnen enkele weken opnieuw bij het gezin langs om te kijken of er bijkomende maatregelen nodig zijn.

Een heel belangrijk element aangaande de ketenwerking is de verdere uitbouw van de Family Justice Centers (FJC), in samenwerking met de gemeenschappen. Dit zijn centra waarin alle actoren (politie, justitie, hulpverlening, gemeente) die betrokken zijn bij de aanpak van intrafamiliaal geweld gehuisvest zijn en nauw samenwerken. Professionals werken er in een traject om intrafamiliaal geweld aan te pakken, maken snel een integrale analyse van de situatie en bepalen welke hulp nodig is en wie die hulp gaat bieden. Ze gaan daarbij uit van het principe één gezin één plan en stellen hulpverlening op maat op. Slachtoffers kunnen direct aangifte doen en krijgen juridische ondersteuning. Doel van deze integrale aanpak is het vergroten van de veiligheid, de verbetering van steun aan slachtoffers en plegers en het verminderen van recidive.

In België zijn ondertussen al FJC’s geopend in Antwerpen, Mechelen, Turnhout en Hasselt. Zij nemen een actieve coördinerende en stimulerende rol op, betrekken doelgroep en partners en moedigen de betrokken organisaties aan om een aanbod uit te werken dat de vertrouwde kaders en procedures durft te overstijgen. Zo bieden zij een hedendaags antwoord op de geweldproblematiek in gezinnen. De bedoeling is om in iedere provincie een FJC uit te rollen.

Daders strenger aanpakken

In het huidige Strafwetboek kan in het geval van partnergeweld, waarbij er geen voorbedachtheid is, geen levenslange straf worden uitgesproken. Een levenslange straf wordt louter uitgesproken wanneer er sprake is van voorbedachtheid bij de dader. Op dit moment lopen de werkzaamheden binnen de regering over de hervorming van dat strafwetboek. Minister Van Quickenborne wil daarbij de nieuwe verzwarende omstandigheid van de intrafamiliale doodslag. Hierdoor zou wel een levenslange straf kunnen opgelegd worden.

Daarnaast wordt ook meer werk gemaakt van de behandeling van stoornissen. Dit kan opgelegd worden als alternatieve strafmaatregel. Intrafamiliaal geweld gaat immers vaak gepaard met drugs- of alcoholproblematiek. Door de onderliggende oorzaak aan te pakken, kan de spiraal van geweld doorbroken worden.

Want daders moeten, naast hun straf ook begeleid worden, zodat zij inzien dat geweld nooit aanvaardbaar is. Ook het slachtoffer moet begeleid worden zodat het slachtoffer begrijpt dat men wel degelijk slachtoffer is en weet dat, zeker in geval van partnergeweld, dit geweld niet aanvaardbaar is en niet bedekt mag worden met de mantel der liefde.