Fleer op één. In Fleer op één reflecteert elke eerste van de maand een gerenommeerd rechtsdenker over justitie in België en daarbuiten. Prof. dr. Frank Fleerackers, hoogleraar Rechtsdenken aan de KULeuven, verwoordt verbatim het recht van de filosoof. Deze maand reflecteert hij over de strijd van de jurist.

Strijd van de jurist

Mét de rede wordt het participerend inzicht van de jurist als interactieve conflictanalist gerealiseerd. De rede, als instrument dan wel als discours, helpt individuen het individuele te overstijgen. In die zin leidt de rede inderdaad tot interactie, tot communicatie, tot gemeenschappelijkheid. Een vergelijking met het recht, dat individuen doet samenleven, ligt dan ook voor de hand en maakt het samenbrengen van recht en rede tot een logische denkdaad. Doch met name hierom dient de rechtstheoretische positie of maatschappelijke functie van de vaak verraderlijke rede nauwlettend bewaakt te worden.

Zo ook moet de rechtspracticus, de strijdjurist, in staat zijn te midden van een vliedende sociale werkelijkheid de interactie tussen conflictactoren bij te benen, op te volgen, bij te sturen en tot effectieve resolutie te brengen.

Zoals Adorno[1] benadrukt Duncan Kennedy (Harvard) dat de opdracht van de rechtswetenschapper of -filosoof niet bestaat in het opdelven van enige statische waarheden, dan wel in het bevrijden van wat wonde is, wat gemis is, wat verdrukt is. En zulks steeds opnieuw, want de menselijke interactie zorgt continu voor verschuivingen op dit vlak. Zo ook moet de rechtspracticus, de strijdjurist, in staat zijn te midden van een vliedende sociale werkelijkheid de interactie tussen (de evolutieve affectoren van) conflictactoren bij te benen, op te volgen, bij te sturen en tot effectieve resolutie te brengen. Doch hoe kunnen we hem hiertoe vormen, gesteld dat de huidige juridische opleiding op dit domein jammerlijk tekortschiet?

In contrapunt staat de jurist tegenover de boek-houder, als product van een louter technische opleiding. Hoog tijd dus voor een resolute omwenteling van juridische vorming, gericht op affectief inzicht, ontstaan uit een rechtstreekse blootstelling aan de werkelijkheid, of wat als dusdanig ervaren wordt. Zo ook hoort de jurist-in-spe tijdens zijn opleiding continu geconfronteerd te worden met een, zij het virtuele, ervaring van de sociale realiteit. Hij dient geraakt te worden door de interactie tussen wisselende en evolutieve conflictaffectoren, tussen zich steeds herpositionerende conflictactoren. Hij dient voeling te hebben met de wijze waarop de interactie zélf betekenis doet ontstaan en tot resolutie kan leiden, zodat zijn regie van de interactie juridische effectiviteit genereert. Deze effectiviteit is, net zoals rechtszekerheid, geen doel op zich, maar een gevolg, vergelijkbaar met de teleologie van een kunstenaar.

Een gevolg van excentrisch en contextueel denken en dus, als gevólg, wars van essentialisme. Indien rechtszekerheid of effectiviteit als inhoudelijke rechtswaarden opgedrongen worden, falen ze. Hun vormelijke aard is daarentegen primordiaal, en dientengevolge ook elke juridische procedure die tot hen leidt. Doch deze staat of valt met de attitude van de hanterende jurist. De jurist ís het recht. Het recht ís de jurist. Zijn vorming leidt rechtstreeks tot rechtsvorming. Hoezeer ook de vernieuwing van ons juridisch onderwijs verbatim wordt beleden, steeds blijft de macht tot daadwerkelijk ingrijpen in handen van behoudsgezinde krachten en gebeurt er omzeggens weinig, op wat gerommel in de marge na.

Onze rechtsfaculteiten blijven reproducers of hierarchy zonder structurele affiniteit met de wijzigende sociale werkelijkheid en de archaïsche samenstelling van diverse adviescommissies versterkt het schisma tussen de wereld van het recht en de realiteit

Onze rechtsfaculteiten blijven reproducers of hierarchy zonder structurele affiniteit met de wijzigende sociale werkelijkheid en de archaïsche samenstelling van diverse adviescommissies versterkt het schisma tussen de wereld van het recht en de realiteit.[2]Europese en mondiale ontwikkelingen, de multiculturele werkelijkheid, de internationale en intermenselijke complexiteit, de evolutie van globalisme en individualisme: redenen te over om te opteren voor een interdisciplinaire, interculturele, interactieve en bovenal casusgedreven opleiding.

Frank Fleerackers

Lees meer bijdrages van professor Fleerackers over recht en rechtsdenken

Referenties

[1] ADORNO, T.W., Minima Moralia, Reflexionen aus dem beschädigten Leben, Suhrkamp Verlag, Frankfurt, 1951.

[2] KENNEDY, D., “Legal Education as Training for Hierarchy”, in KAIRYS, D., ed., The Politics of Law: A Progressive Critique, Pantheon, Random House, 1982.