Wanneer we terugkijken op 40 jaar fiscaliteit mogen we met een gerust hart zeggen: er is heel wat veranderd in die jaren. Het is allemaal veel te ingewikkeld geworden. Niemand kan vandaag nog alle wijzigingen aan de fiscale wetten blijven bijhouden. Elke dag moet men zeker enkele uren studeren.

Het strafrecht kwam tot ontwikkeling, evenals de witwaswetgeving. De beginselen van behoorlijk bestuur uit het administratief recht, en het vertrouwensbeginsel werden geïntroduceerd in het fiscaal recht. Het Arbitragehof, nu het Grondwettelijk Hof, zag het levenslicht en toetst met de regelmaat van een klok wetten aan het gelijkheidsbeginsel. Lokale en regionale belastingen namen een hoge vlucht. De btw werd een Europese, en uiterst wereldvreemde belasting. De successierechten werden vervlaamst.

We noemen maar enkele veranderingen.

Ook de opkomst van de fiscale advocaten verdient al onze aandacht.

Het fiscaal recht staat niet stil – Leve de vereenvoudiging

Geen enkele tak van het recht wordt zoveel gewijzigd als het fiscaal recht.

Tussen de regering en de burger is een voortdurende strijd aan de gang. De burger wil zo weinig mogelijk belasting betalen en vindt alsmaar middeltjes uit om aan de belastingheffing te ontsnappen. De Staat ziet dit niet graag en tracht de burger zijn edele pogingen te verijdelen door de wet steeds maar te verfijnen. Dit is een nimmer aflatend spel van creativiteit en contra-creativiteit.

Maar er spelen nog andere factoren een rol.

De Staat heeft al maar meer geld nodig om haar begroting in evenwicht te houden. Haar voornaamste bron van inkomsten blijven de belastingen. Dus regelmatig moeten de tarieven aangepast worden. Maar periodiek is het niet haalbaar alsmaar de tarieven te blijven verhogen. Dus moet de wetgeving meer en meer verfijnd worden. Bepaalde aftrekken worden beperkt of uitgesloten, enz..

Toch moet de regering ook politiek kunnen scoren bij de burger. Ze moet laten zien dat ze haar werk goed doet. En dus worden af en toe tariefverlagingen aangekondigd. Maar wat de ene hand geeft, neemt de ander hand terug. De begroting moet in evenwicht blijven. Herschikkingen van de tarieven mogen de Staat niets kosten. Dus pleegt men boerenbedrog en worden de tarieven gecompenseerd door andere maatregelen.

Al deze factoren samen leiden ertoe dat de fiscale wetgeving een onnodig ingewikkeld kluwen wordt dat niet meer overzichtelijk is. Elk jaar worden de wetten veranderd en bijgeschaafd. Soms worden wetten al terug afgeschaft vooraleer ze in voege zijn getreden.

Komt er nog bij dat in sommige fiscale wetten zowel de nationale als regionale overheid ingrijpt waardoor delen van wetten anders zijn voor Vlaanderen, Brussel of Wallonië. Soms wordt een deel van een wet herschreven om hem te vereenvoudigen, maar dan blijft de oude en nieuwe wet naast elkaar bestaan, zodat het geheel toch weer ingewikkelder in plaats van simpeler wordt (Denk aan de verschillende stelsels van aftrek van intresten in verband met het verwerven van een woonhuis).

In een bepaald jaar kwamen er zo 20 codes bij in het aangifteformulier personenbelastingen. De toelichting bij deze aangifte is voor een leek niet leesbaar.

De toelichting bij de btw-aangifte telt 105 bladzijden. Ik daag iedere bakker, slager of caféhouder uit deze te lezen en te verstaan.

Accountantskantoren en belastingconsulenten laten hun medewerkers zich specialiseren in één soort belasting of zelfs een deel ervan. Niemand is nog beslagen in alle belastingen. Er zijn aparte procedureadvocaten en adviesadvocaten.

Een aparte administratie voor de ondernemings- en inkomensfiscaliteit werd opgericht. Maar geen enkele ambtenaar bij deze administratie kent alle belastingen waarvoor hij bevoegd is. Bovendien verschillen de bevoegdheden, procedures en verjaringstermijnen naargelang de soort belasting. Bestaat er iets meer ongerijmds?!

En dan hebben we het nog niet over het taalgebruik. Het taalgebruik is allesbehalve. De btw-aanschrijvingen en beslissingen, brieven van het hoofdbestuur enz. kunnen zeer zeker wel eenvoudiger, klaarder en duidelijker geschreven worden, net zoals wetten zelf en vele vonnissen van de rechtbanken.

De ‘Laffercurve’ toont aan dat vanaf een bepaald moment het verhogen van de tarieven van de belastingen niet ertoe leidt dat er méér belastinginkomsten zullen worden verzameld, maar dat deze zullen teruglopen. Met andere woorden, er treedt een omgekeerd effect op. Hoe hoger de tarieven, hoe lager de inkomsten op een bepaald moment. Hoeveel zou men niet kunnen besparen, en hoeveel belastingverlaging zou men niet kunnen verlenen door de zaken eens simpel te maken en te houden.

Vereenvoudigen moet natuurlijk zeer doordacht gebeuren. De noodzakelijke inkomsten van de Staat moeten gewaarborgd blijven!! Leve de vereenvoudiging!
Onze maatschappij is veel te ingewikkeld. Als de evolutie van steeds maar ingrijpender complexiteit zich verder zet, wordt onze maatschappij op zeker ogenblik onbestuurbaar. We moeten deze evolutie een halt toe roepen!

Ook in andere takken van het recht dringt vereenvoudiging zich op. Ons gerechtelijk wetboek is aan het herschrijven toe, evenals ons strafrecht. En vraag eens aan notarissen hoeveel ingewikkelde nutteloze obstakels ze voor de voeren geworpen krijgen in hun dagelijks werk?!Maar dit is een ander verhaal!

Henri Vandebergh, advocaat Vandebergh & Lewandowski

Lees meer van de eigenzinnige terugblik van meester Henri Vandebergh op veertig jaar fiscaliteit in de uitgebreide versie van zijn tekst.