In dit artikel delen we tien praktische tips die niet alleen helpen om een pleidooi naar een hoger niveau te tillen, maar die ook wijzen op veelvoorkomende valkuilen die je moet vermijden. Deze inzichten zijn waardevol voor iedere advocaat, van startende tot ervaren pleiter.

Lees verder en ontdek hoe je een pleidooi scherp, overtuigend en professioneel kan brengen, zonder in de valkuilen te trappen die een goed pleidooi kunnen ondermijnen.

TIP 1: Structuur: het fundament van een goed pleidooi

Start elk pleidooi met een inhoudstafel van wat je gaat zeggen.

Een goed gestructureerd pleidooi begint met een sterke opening, die direct de aandacht trekt en de toon zet voor de rest van het pleidooi. Een verwijzing naar een actuele zaak of een treffend citaat kan daarbij helpen. Het vermijden van ik-zinnen zorgt ervoor dat de opening zakelijk en overtuigend blijft.

Na deze krachtige start volgt de schets van de feitelijke context: Wie zijn de partijen en wat is hun onderlinge verhouding? Vervolgens wordt ingezoomd op het concrete geschil en de oorzaak ervan. Daarna worden de feiten omgezet in rechtsvragen en geplaatst binnen een bredere wettelijke context. Tot slot volgt een krachtige afsluiting met een duidelijke samenvatting waarin het verzoek aan de rechter helder en direct wordt geformuleerd.

Respecteer de op voorhand aangekondigde volgorde van je relaas!

Valkuil: Een warrig relaas zonder structuur is weinig overtuigend. Een structuur aankondigen, maar deze vervolgens niet volgen is ook zeer storend.

TIP 2: Ken je dossier door en door

Zoals Benjamin Franklin ooit zei: “By failing to prepare, you are preparing to fail.” Omgekeerd betekent dit dat grondige voorbereiding, een voorbereiding is op succes.

Een pleidooi wordt pas echt overtuigend als het gestoeld is op een diepgaande kennis van het dossier. Dit gaat veel verder dan een mooi pleidooi voorbereiden.

Bekijk het dossier ook vanuit het oogpunt van de tegenpartij. Begrijp wat zij aanvoert en bereid tegenargumenten voor om tijdens het pleidooi sterk en overtuigend te kunnen reageren. Een zeer interessante tool hierbij is de beschuldigingsaudit van Chris Voss.

Dit is in hoofdorde een methode om conflicten te de-escaleren door mogelijke bezwaren van de tegenpartij maar ook van de cliënt vooraf te identificeren en expliciet te benoemen. Deze is ook zeer nuttig bij het voorbereiden van een pleidooi. Bereid alle mogelijke lastige vragen voor.

Valkuil: Je houdt vast aan een voorbereide tekst en valt door de mand als er iets wordt gevraagd over het dossier dat je niet hebt voorbereid. Daarom is het ook zo belangrijk dat je best een dossier pleit dat je (minstens mee) zelf hebt behandeld.

TIP 3: Het gebruik van emotie en lichaamstaal tijdens je pleidooi

Bij het brengen van een pleidooi is niet alleen de inhoud van belang. De manier waarop het pleidooi wordt gebracht is minstens zo belangrijk. Toon voldoende emotie om de ernst van de zaak te benadrukken, maar blijf steeds professioneel. Door oogcontact te maken met de rechter en empathie op te wekken, wordt het pleidooi levendiger en krachtiger.

Ook lichaamstaal is van grote betekenis. Het gebruik van gebaren voorkomt dat het pleidooi statisch wordt.

Valkuil: Overmatig gebruik van emotie kan het tegenovergestelde effect hebben. Theatraal gedrag of een overdreven toon kan de geloofwaardigheid van het pleidooi schaden.

TIP 4: De kracht van taal

De gepaste keuze van woorden, toon en stijl spelen een bepalende rol in hoe de boodschap door de rechter wordt ontvangen en begrepen.

De keuze van woorden verdient bijzondere aandacht. Juridische terminologie heeft een specifieke betekenis en moet zorgvuldig worden toegepast. Het gebruik van juridische termen is soms noodzakelijk, maar mag niet ontaarden in een overdreven plechtige of archaïsche stijl. Pleit daarnaast ook in algemeen Nederlands!

Valkuil: Hoewel ‘togataal’ indrukwekkend klinkt, maakt archaïsch en te plechtig taalgebruik het pleidooi net afstandelijk en minder overtuigend. Rechters kunnen door ouderwetse formuleringen heen kijken, maar waarderen toegankelijke taal. De boodschap komt sterker over wanneer deze helder en menselijk wordt gebracht, in plaats van wanneer je hem verstopt in een al te formele verpakking. Naast het overdreven gebruik van vakjargon is dialect spreken absoluut te vermijden!

TIP 5: Flexibiliteit: inspelen op interactie

Het vermogen om tijdens het pleiten in te spelen op vragen en opmerkingen van zowel de rechter als de tegenpartij, maakt het verschil tussen een goed en meesterlijk pleidooi. Flexibiliteit is daarom een onmisbare eigenschap voor elke pleiter.

Deze flexibiliteit wordt vooral op de proef gesteld tijdens de repliek of het interactief debat. Hier komt het aan op interactie en het vermogen om snel te reageren op nieuwe input.

Luister aandachtig naar wat zowel de rechter als de tegenpartij te zeggen heeft. Essentiële opmerkingen en vragen worden best direct genoteerd zodat hier scherp en doelgericht op kan worden ingespeeld.

Onverwachte vragen van een actieve rechter vereisen een combinatie van voorbereiding, improvisatie en krachtige argumenten om de antwoorden overtuigend en samenhangend te houden. Het opstellen van een overzichtelijke argumentenlijst of de beschuldigingsaudit van Chris Voss, zoals besproken in tip 2, kan daarbij een handig hulmiddel zijn.

Bereid dus ook de ongemakkelijke vragen voor. Zelfs als de tegenpartij een bepaald punt niet opwerpt, kan de rechter dit alsnog doen. Vandaar dat het belangrijk is om proactief te anticiperen op alle mogelijke scenario’s.

Valkuil: Een veelgemaakte fout is om tijdens de repliek te ver door te gaan op bepaalde punten, waardoor de focus van het pleidooi verloren gaat. Het is belangrijk om kalm te blijven en selectief in de reactie. Zelfs indien een vraag niet meteen beantwoord kan worden, is een zelfverzekerde en professionele houding van doorslaggevend belang voor de overtuigingskracht van het pleidooi.

TIP 6: De juiste houding wanneer niet wordt gepleit

De houding die wordt aangenomen tijdens momenten waarop niet wordt gepleit, is net zo belangrijk als de presentatie van het eigen betoog. Waar in tip 3 werd besproken hoe lichaamstaal kan bijdragen aan de overtuigingskracht van het pleidooi en in tip 5 het belang van de flexibiliteit tijdens de repliek werd benadrukt, richt deze tip zich op de subtiele kracht van een beheerste en professionele houding wanneer het woord aan de tegenpartij of de rechter is.

Een professionele pleiter onderbreekt nooit de tegenpartij. Luister aandachtig en maak aantekeningen van wat er wordt gezegd. Dit toont respect. Het tonen van ongeduld of afleidende reacties, zoals zuchten of oogrollen, kan slechts als het zeer subtiel en gedoseerd is.

Ook hier is de gepaste lichaamshouding cruciaal. Een rechte, zelfverzekerde houding straalt controle en professionaliteit uit, zelfs wanneer er niet gesproken wordt. Vermijd gesloten houdingen, zoals het kruisen van de armen of het onnodig bladeren door documenten. Het onderhouden van oogcontact met de rechter, waar passend, kan daarnaast helpen om betrokkenheid en respect te tonen. Wegkijken of rood worden wekt vanzelfsprekend argwaan bij de rechter.

Valkuil: Een te nadrukkelijke of overdreven lichaamshouding kan onbedoeld arrogant of zelfs onbeleefd overkomen. Het is belangrijk om professioneel en zelfverzekerd te zijn, maar altijd met een vleugje bescheidenheid en respect voor de tegenpartij en de rechter.

TIP 7: De rol van humor in een pleidooi

Het integreren van humor in een pleidooi kan, mits zorgvuldig toegepast, de aandacht van de rechter vasthouden en de boodschap memorabel maken. Humor kan de spanning in de rechtszaal verminderen en een positieve sfeer creëren, wat bijdraagt aan een betere ontvangst van de boodschap.

Valkuil: Het gebruik van humor vereist grote voorzichtigheid. De ernst van de zaak moet altijd worden gerespecteerd. Vermijd geforceerde grappen, overmatig gebruik van humor of opmerkingen die als ongepast kunnen worden ervaren. Gebruik humor spaarzaam en subtiel zodat het de boodschap versterkt zonder afbreuk te doen aan de professionaliteit.

TIP 8: Houd je pleidooi (niet te) beknopt

Een mondeling pleidooi dient als aanvulling op de schriftelijke conclusie, niet als herhaling ervan. De rechter heeft de conclusie al gelezen en is (normaal gezien) vertrouwd met de details van de zaak. Gebruik het pleidooi om de belangrijkste punten in het licht te zetten.

De beperking van de lengte van pleidooien zorgt ervoor dat de pleiter gedwongen wordt om kernachtig en doelgericht te werk te gaan. Zoals Johann Wolfgang von Goethe treffend stelde: “In der Beschränkung zeigt sich erst der Meister und das Gesetz nur kann uns Freiheit gebeden.” (Vrij vertaald: in de beperking toont zich eerst de meester, en alleen de wet kan ons vrijheid geven). Door de kern van de zaak helder te verwoorden en onnodige uitweidingen achterwege te laten, wordt het pleidooi veel overtuigender.

Kies zorgvuldig de meest overtuigende argumenten en vermijd herhaling. Het uitwerken van enkele sterke punten is effectiever dan het presenteren van een lange lijst zwakkere argumenten. Ook hier kan het opstellen een argumentenlijst, zoals besproken in tip 5, nuttig zijn.

Een bondig en krachtig betoog houdt de aandacht van de rechter vast, wat bij een langdradig betoog dreigt verloren te gaan.

Valkuil: Te weinig herhalen kan ook nadelig zijn. Belangrijke punten verdienen voldoende nadruk om bij de rechter te blijven hangen. De kunst is om de sterke argumenten met precisie te herhalen, zonder langdradig te worden.

TIP 9: Toon empathie

Een overtuigend pleidooi vraagt niet alleen om scherpte en juridische precisie, maar ook om empathie. Door erkenning te tonen voor het standpunt en de situatie van de tegenpartij ontstaat een menselijke toon die de rechter vaak meer aanspreekt.

Een effectieve techniek is om te beginnen met een blijk van begrip voor de positie van de tegenpartij zonder afbreuk te doen aan het eigen standpunt. Formuleer bijvoorbeeld: “Ik begrijp dat dit voor u een moeilijke situatie is.” Deze empathische toon zorgt ervoor dat het pleidooi niet als aanvallend of onsympathiek wordt ervaren, terwijl het ruimte biedt om vervolgens krachtig de eigen argumentatie te presenteren.

Valkuil: Empathie mag niet doorslaan naar toegeeflijkheid. Te veel begrip kan de indruk wekken dat er twijfel bestaat over de eigen positie. Empathie moet daarom zorgvuldig gedoseerd worden. Blijf altijd gefocust op het uiteindelijke doel: het overtuigen van de rechter.

TIP 10: Een krachtige afsluiting

De laatste woorden moeten de rechter bijblijven en een krachtige indruk achterlaten. Eindig zelfverzekerd en sluit af met een krachtige boodschap die blijft hangen, door bijvoorbeeld de belangrijkste punten nog één keer kort te herhalen.

Vermijd te algemene afsluiters zoals “tenslotte” op momenten waarop het einde van het pleidooi nog niet echt bereikt is. Dergelijke formuleringen kunnen voor verwarring zorgen en de aandacht van de rechter onbedoeld doen verslappen.

Valkuil: Een onduidelijk einde kan leiden tot een ongemakkelijke situatie of stilte. Sluit daarom bijvoorbeeld af met het zeggen van: “Bedankt voor uw aandacht” of “Ik dank u”. Een beleefde afsluiting is altijd gepast en laat een professionele indruk na.

Besluit

Deze tien tips bieden dé handvaten voor een succesvol en overtuigend pleidooi. Structuur en grondige dossierkennis vormen de basis, terwijl lichaamstaal en flexibiliteit de overtuigingskracht vergroten. Humor en empathie maken het pleidooi menselijk, focus op de kern houdt het scherp en een professionele houding versterkt de geloofwaardigheid.

Joost Peeters en Camille Laffineur – Studio Legale

Dit artikel kan je ook lezen in het Jubel Magazine. Wenst u een papieren exemplaar te ontvangen? Vraag het hier aan.