Onderstaande tekst is de neerslag van de toespraak van meester Pascal Nelissen Grade, stafhouder van de Balie Leuven, bij de eedaflegging van de advocaat-stagiairs tijdens de plechtige zitting van het hof van beroep op 7 oktober 2024.

Mevrouw de eerste voorzitter,

Mijnheer de procureur-Generaal,

Hooggeachte vergadering,

Vooreerst, mevrouw de eerste voorzitter, houd ik eraan, namens Balie Leuven, uzelf en de leden van uw hof te danken voor de organisatie van deze plechtige zitting en voor de gelegenheid die u de balie biedt om de eedaflegging van de jonge toekomstige advocaten te laten plaatsvinden, een eedaflegging die voor hen zo veel betekent.

Met uw goedvinden zou ik mij thans willen richten tot mijn toekomstige confraters en verontschuldig mij graag dat ik hiervoor mijn rug naar uw hof moet keren.

Vandaag, beste dragers van de nog-naar-nieuw-ruikende-toga, heeft u een zeer bijzonder stap gezet in de aanloop van uw professionele loopbaan. Ik houd eraan om u van harte te feliciteren met de keuze die u heeft gemaakt en de eed die u aflegde. Die eed zal als een onuitwisbare mijlpaal gebrandmerkt blijven in uw geheugen en blijven staan in uw curriculum.

Mijn gelukwensen gaan ook naar diegenen die u tijdens het parcours van uw studies en tot op vandaag gesteund hebben. Dat de wandelzaal beneden goedgevuld is, bewijst hoe trots zij zijn dat u hebt gekozen voor een eerbiedwaardig beroep, dat van advocaat.

U beseft het nog niet maar u bent binnengetreden in een voor u onbekende wereld, waarvan het beeld dat u er zich van gevormd heeft, totaal verschilt van de realiteit. U zal dat dag na dag, in de dagelijkse praktijk beseffen. Ik laat u dat ontdekken en wens u een vruchtbare, boeiende, spannende en zeer leerrijke ontdekkingsreis.

Weet dat u als advocaat de gids zal worden van diegenen die hun weg zoeken in de meanders van het recht en de instellingen, en u zal zien dat machtigen plots machteloos worden, de machtelozen radeloos worden en de radelozen weer hoop krijgen.

U zal trouwens meer zijn dan advocaat. U zal het baken zijn waaraan de cliënt zich vastklampt, zijn vertrouwenspersoon, u zal psycholoog zijn, socioloog, een beetje filosoof en zelfs pastoor.

U zal er wel niet rijk van worden. Er zijn andere efficiëntere methodes om dat doel te bereiken. Er is dus nog tijd om de toga aan de haak te hangen… Als u zich een beeld wilt vormen van een advocaat, dan denkt u best aan een urgentiearts die een marathon loopt.

Zonder afbreuk te willen doen aan de luister van deze eedaflegging en zonder voorbij te willen gaan aan de essentiële waarden van ons beroep waarnaar vandaag reeds verwezen werd en die u steeds hoog in het vaandel zal willen dragen, én de betekenis van de eed die u zonet aflegde, wil ik u enkele bedenkingen meegeven, gericht op de toekomst, uw toekomst, onze toekomst.

De advocatuur van papa is niet meer. Het klein-ambachtelijke, hoe charmant ook, houdt geen stand meer. De toekomst van ons beroep ligt thans in het aanwenden van de modernste technieken, zorg voor de dienstverlening en de cliëntgerichtheid. De advocatuur is veranderd en de veranderingen zijn zelfs moeilijk bij te houden.

Onze beroepsgroep staat voor talloze uitdagingen in een wereld die voortdurend verandert. Technologische vooruitgang (denk maar aan AI), maatschappelijke veranderingen, nieuwe juridische vraagstukken… dagen ons elke dag uit om flexibel te zijn en ons aan te passen. Het recht zelf is meer dan ooit een dynamisch veld en het is essentieel dat we voortdurend streven naar verbetering en verfijning van onze juridische en menselijke vaardigheden.

Rechtszoekenden zullen meer dan ooit nood hebben aan onafhankelijke intellectuelen die nadenken over de nieuwe uitdagingen ingevolge de economische, financiële, technologische, klimatologische en humane aardverschuivingen.

Advocaten kunnen en moeten zich verder voorbereiden op die veranderende markt. Zij moeten hiervoor de tijd nemen en de juiste mindset ontwikkelen. De vraag is of de advocaten klaar zijn om echt goed op deze veranderingen in te spelen. Al staan al veel advocaten open voor vernieuwingen.

Er zijn dus niet té veel advocaten, vrees niet. Wel zijn er nog te veel advocaten die op een enigszins conservatieve advocaten-markt hun diensten conservatief aanbieden. Al zijn advocaten ondernemers, zij denken nog onvoldoende als ondernemers. Ik ben er mij bewust van dat u meer dan de vorige generaties op zoek zal gaan naar meer flexibiliteit en een goede balans tussen werk en privé. Precies daarom zal er geïnvesteerd moeten worden in automatisatie, Artificial Intelligence en in tools die de efficiëntie, het engagement en productiviteit zullen verhogen. Op die manier zal u het maximum halen uit de beschikbare tijd.

Maar!

Al zullen advocaten modern moeten worden, zij blijven juridische reddingswerkers. Talent, wilskracht en bereidheid om de beginselen en waarden van ons beroep te omarmen, daar gaat het uiteindelijk om.

Advocaten zijn bovendien de bewakers van het rechtssysteem die blijven vasthouden aan de essentiële waarden omdat ze weten hoe belangrijk die zijn voor een eerlijke samenleving.

Hun emotionele, relationele intelligentie zal het altijd halen boven artificiële intelligentie.

Laat in ieder geval uw stage een schat zijn voor uw latere carrière! En vergeet niet: u bouwt aan onze toekomst. U bént de toekomst.

De toga die u draagt is het instrument van voormelde waarden.

Vandaag mag u voor het eerst uw toga dragen. Ik herinner mezelf nog dat het zeer fijn was om eindelijk die toga te mogen dragen – ik was O zo fier- maar ook een beetje onwennig; vooral met dat knoopje … weet u wel.

Voor diegenen die denken dat het modekeuze is, moet ik u teleurstellen. Het is niet alsof u ’s ochtends voor de kast staat en denkt: “Vandaag ga ik voor de chique, rechtvaardige look”

Neen, de toga heeft een bijzondere symboliek.

Om ervoor te zorgen dat iedereen gelijk was, kreeg in de Romeinse tijd, elke senator een witte smetteloze toga om te dragen. De toga was geboren. De toga virilis stond symbool voor vrijheid en gelijkheid, maar ook voor autoriteit en juridische deskundigheid.

Wij hebben ónze toga te danken aan Napoleon Bonaparte. Hij bepaalde dat zowel rechters als advocaten een toga moesten dragen om een rechtszaak zo objectief mogelijk te houden. Het was een manier om verschillen in rijkdom, afkomst en religieuze uitingen te maskeren. Zo kon niemand op basis van zijn kleding bevoordeeld of benadeeld worden in een rechtbank.

Het zwart van de jurk werd aangenomen als een teken van soberheid en ernst en staat voor de afwijzing van ijdelheid, het is een teken van nederigheid en nederig moeten we blijven omdat niemand het recht volledig kan beheersen.

Het wit van het gordijntje, of wat lijkt op een soort geplooide witte ‘serviette’, de bef, staat voor neutraliteit en zuiverheid van het recht. Dit is een herinnering aan het belang van integriteit en eerlijkheid in het streven naar gerechtigheid.

Uw toga heeft weidse mouwen omdat in de middeleeuwen enkel diegene die met hun handen moesten werken, korte mouwen droegen. De edellieden en rijke burgers toonden hun welstand en het feit dat zij niet moesten werken door weidse, onhandige mouwen te dragen. De mouwen van onze toga symboliseren dat wij geen salaris voor ons werk nodig hebben, voor het geld doen we het niet.

Onder de kraag van uw toga aan de achterkant voelt u fronsen. Dit verwijst naar het gebruik van de middeleeuwse ridders om de tip van hun keep onder hun kraag te spelden om hun zwaard vrij te houden. U bent ridders van het recht en als ridders moet u zich hoffelijk en fair play gedragen, bereid om de verdediging op te nemen van de zwakkere in onze samenleving. You are Knights!

Het schouderkussen wordt de kaproen genoemd. Aan de kaproen wordt de epitoga bevestigd, de twee ‘flosjkes’. Het is een schouderversiering, die de academische graden voorstelt. De kortste epitoga stelde de twee kandidaturen voor en draagt men als een soort bagage op de rug, de langste die de juridische kennis opgedaan tijdens de drie licentiaatsjaren voorstelt, draagt men fier op de borst.

De epitoga is afgeboord met hermelijn, meer waarschijnlijk konijn of kunstbont. De hermelijn staat symbool voor rechtschapenheid, moed en loyaliteit.

Ten slotte is uw toga volledig dicht en van dezelfde stof. Bij magistraten ziet u aan de voorkant de zijpanden, de simare, niet omdat magistraten glad zijn, wel omdat zij in de middeleeuwen hun toga open moesten houden, als teken van luisterbaarheid en ontvankelijkheid voor de aanspraken en argumenten van de rechtszoekende, waardoor hun zijden ondermantel of simare zichtbaar was.

De buitenzijde van de toga moet dus aan strenge eisen voldoen. Maar dat geldt niet voor de binnenzijde! Wil je die knalrood of in tijgerprint? OK!

Wanneer u uw toga aantrekt en vecht met dat knoopje, dan hult u zich volledig in uw rol en wordt u beschermd door uw toga om tot het uiterste te gaan voor uw cliënt. Wanneer u uw toga uittrekt, laat dan ook het vuur en het stof van de strijd uitdoven en liggen.

De toga is dus niet alleen een uiterlijk vertoon, maar draagt een diepere betekenis met zich mee die de juridische gemeenschap verbindt en de grondbeginselen van de rechtstaat benadrukt.

Wanneer een advocaat een toga draagt, wordt hij of zij niet alleen een vertegenwoordiger van een individuele zaak maar ook een bewaker van het rechtssysteem als geheel. Het dragen van de toga is een bewuste keuze om de waarden van eerlijkheid, integriteit en gerechtigheid hoog te houden. Het herinnert de advocaat eraan dat hij de belangen van zijn cliënt behartigt, maar altijd binnen de grenzen van de wet en met respect voor de rechten van anderen.

Laten we de toga daarom koesteren als symbool van onze collectieve toewijding aan het recht. Laten we de toga dragen met trots; niet alleen als een eerbetoon aan de geschiedenis maar ook als belofte aan de toekomst. Moge de toga altijd herinneren aan de nobele roeping van de juridische professional en dienen als een constante herinnering aan de fundamentele waarden die de hoeksteen vormen van ons rechtssysteem.

Leve de advocatuur.

Pascal Nelissen Grade

U kunt hier ook de video met zijn toespraak bekijken.

De eedaflegging zelf van de Leuvense stagiairs kunt u hier bekijken.