De afgelopen dagen stormde het in het Vlaamse medialandschap. Over wat precies het voorwerp is van de ergernissen is het koffiedik kijken. De VRT maakte klaarblijkelijk met onmiddellijke ingang een einde aan een overeenkomst met een productiehuis. Een wat nuchtere jurist ziet daarin een discussie over de naleving van contractuele voorwaarden. Merkwaardigerwijze is in die hele mediaheisa niets gezegd over wat er precies in dat contract staat. De interpretatie van dat contract, inclusief de vraag of de aangevoerde feiten een eenzijdige ontbinding van die overeenkomst rechtvaardigen, is een juridische vraag. Die beantwoorden veronderstelt kennis van de feiten en van de contractuele bepalingen. Waarom zijn de herauten van de vierde macht, die zo graag in de plaats van de rechter spreken, daar zo oorverdovend stil over?

Het belaagde “schermfiguur” (ik ontdekte pas het bestaan van dit woord), die ook de sleutelfiguur van het betreffende productiehuis blijkt te zijn, schakelt daarop een mediadeskundige in. Een mediafiguur voelt blijkbaar feilloos aan wanneer er via alternatieve kanalen moet worden gecommuniceerd. Zo verovert een druk bekeken videoboodschap de sociale media. Er ontstaat daardoor een virtuele realiteit, die blijkbaar velen beroert. Het geeft aan wat we voorlopig weten: een perceptiegevecht, waarbij de ongefilterde sociale media worden ingezet. De journalisten van de traditionele media zouden hier hun rol van waakhond van de democratie kunnen spelen. Waar blijven de kritische waarschuwingen dat we eigenlijk nog altijd niet weten waar het over gaat, enige voorzichtigheid geboden is en de middeleeuwse schandpaal thuishoort waar hij thuishoort: in de middeleeuwen?

Intussen worden allerhande advocaten opgevoerd om duiding te geven bij dit alles. Het was daarbij niet allemaal kommer en kwel. Een lucide advocaat vertelde wat er moest worden gezegd: als er iets niet pluis zou zijn, is het aan de rechtbank om dat te onderzoeken en dit op grond van alle gegevens. Intussen ging het lang niet meer over de contractspartij van de VRT (het productiehuis), maar was alles toegespitst op het “schermfiguur” en vergleed de perceptie naar een strafzaak-in-wording.  Mag er dan nog worden gezegd dat er dan nog zoiets is (of zou moeten zijn) als het vermoeden van onschuld?

De volgende episode zorgde bij de mediamensen duidelijk voor verwarring. Na al het getater en geblaat over we-weten-niet-welke-feiten en mailtjes en sms’en met we-weten-niet-welke-draagwijdte is er plots sprake van stalking en belaging. Het Openbaar Ministerie was duidelijk niet wereldvreemd en liet blijken dat ze volgt wat er in de media (de spiegel van de samenleving?) gaande is. Meteen werd een strafonderzoek geopend en volgde een huiszoeking bij de VRT. Niemand weet wat er daar precies gebeurde. Juristen vinden dat ook logisch en normaal, want die leven nog met de illusie dat er zoiets bestaat als het geheim van het strafonderzoek. Ook hier tasten we dus in het duister. Dat moet voor de media een beklemmende gedachte zijn, nu het verhaal uit hun handen glipt en mediagekwetter nu ook strafrechtelijk onderzocht wordt. En gaat het dan over belaging of laster?

De storm is daarmee zeker nog niet gaan liggen. De slachtoffers (van wat? hoeveel? wanneer? hoelang?) blijven anoniem (merkwaardig toch dat de media, die werkelijk op het onfatsoenlijke af alles lekken, nu voor één keer wel discreet kunnen zijn) , maar toch vindt de nieuwe raadsman dat er al publiekelijk moet worden gereageerd. Kan iemand mij uitleggen welke wapengelijkheid moet worden hersteld, nu niemand weet over wie het gaat en er niets is vernomen over de feiten?

Maar stel nu – we weten het niet, het is dus maar een losse flodder – maar stel dus dat het stafonderzoek nu over belaging zou gaan. Stel dus. Zou het dan in die veronderstelling niet interessant zijn om eens de vraag te stellen waarom dat vroeger een klachtmisdrijf was (het werd beschouwd als een perceptiemisdrijf, er is een verontrusting van het slachtoffer nodig)  en de wetgever die klachtvereiste heeft afgeschaft.  Op die manier moest de drempel om naar de rechter te stappen worden verminderd. De vraag is nu misschien of dat altijd wel wenselijk is.

De “zaak” toont aan dat mediahypes niet altijd aanleiding geven tot gedegen en kritische informatie. Mag ik mij daaraan ergeren? En toont alles niet aan dat overdreven media-aandacht de waarheidsvinding niet altijd bevordert?

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en vanaf 1 september bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een beschouwing over justitie.

Lees hier alle artikels van ‘LAMON op woensdag’.