Het begin van een nieuw gerechtelijk jaar is een goed moment om terug te blikken. Ik denk aan de mensen die kwamen aankloppen en ga na of ik een hulp van betekenis kon zijn (al dan niet tijdens een strafproces). Cliënten van uiteenlopend allooi passeerden de revue: notarissen, huismoeders, leraars, dokters, studenten, hoge ambtenaren, fabrieksarbeiders, marktkramers, werklozen, ondernemers. De strafwet heeft als macabere schoonheid dat ze niemand spaart en mensen met alle mogelijke achtergronden treft. Criminelen en hun slachtoffers zijn geen ‘ras apart’, ze bevinden zich te midden van ons.

Al mijn cliënten blijven me bij, omdat ik me telkens weer laat verzwelgen door hun individuele verhaal. Onder hen is een studente van wie de buitengewone dapperheid me blijft beklijven. Ze had een zogezegde vriend op haar kot uitgenodigd op een moment dat ze in een zware dip zat. De man maakte misbruik van de situatie en dwong haar in zijn valse troosten tot seks. Tijdens de feiten verstijfde de vrouw van angst, waardoor de dader zijn gang kon gaan.

Later erkende de man dat er seks was geweest, maar hij beweerde dat zij had ingestemd. Geen sporen van geweld. Geen getuigen. Geen camera’s. Schijnbaar was het alleen haar woord tegen het zijne. De eerste rechter gaf de verdachte het voordeel van de twijfel. De redenering achter de vrijspraak was dat niets erop wees dat de vrouw de jongeman op ondubbelzinnige wijze had afgewezen.

Kromme gedachten als zou een man zijn seksuele lusten mogen botvieren op een vrouw zolang ze niet duidelijk het signaal geeft dat ze weigert, sijpelen vandaag nog door tot in een juridisch oordeel.

Dat een correctionele rechter het beginsel van de twijfel in het voordeel van de beklaagde durft toe te passen, juich ik als strafadvocaat toe. Zeer ongelukkig word ik evenwel van de redenering waarop die twijfel gestoeld is. Vooraleer sprake kan zijn van een verkrachting verwacht een ervaren correctionele rechter van een vrouw dat ze aantoont dat ze op ondubbelzinnige wijze seks weigerde.

Kromme gedachten als zou een man zijn seksuele lusten mogen botvieren op een vrouw zolang ze niet duidelijk het signaal geeft dat ze weigert, sijpelen vandaag nog door tot in een juridisch oordeel.

Nochtans schrijft de wet nergens voor dat de weigering van een slachtoffer ondubbelzinnig moet zijn, omgekeerd is wel vereist dat de toestemming tot seks duidelijk moet zijn.

Het Openbaar Ministerie berustte in dat vonnis. Zonder die ruggensteun besliste de moedige jonge vrouw toch in hoger beroep te gaan. In de beroepsprocedure werd alles uit de kast gehaald. De vrouw liet zich onderwerpen aan diepgravende psychologische testen die haar persoon in detail in kaart brachten. Ze pluisde haar mailbox uit om op zoek te gaan naar elk mogelijk randbewijs dat haar verklaring kon ondersteunen. Medische dossiers werden opgevraagd en bijgebracht. Haar videoverhoor werd gefileerd door een expert.

De verkrachte vrouw gaf zich in haar strafproces volkomen bloot alsof ze zelf op de beklaagdenbank zat. Een mager onderzoek kon zo worden omgebogen tot een stevig dossier. Het kostte mijn getraumatiseerde cliënte bovenmenselijke moeite om zelf op de rooster te worden gelegd. Nadat ze destijds zichzelf had overwonnen om aangifte te doen en urenlang kille medische onderzoeken te ondergaan in het ziekenhuis, diende ze nu bijkomend zelf alle bewijs te verzamelen én dat onderzoek te bekostigen.

Ze slaagde. Het hof van beroep verklaarde de man schuldig en veroordeelde hem tot een schadevergoeding. Een straf was voor de recidivist niet meer mogelijk, omdat er op strafgebied geen hoger beroep was van de kant van het Openbaar Ministerie.

In de nasleep van dat arrest zag ik mijn cliënte door de juridische erkenning helemaal openbloeien. Geloofd worden, het doet iets met een slachtoffer. Net zoals niet geloofd worden iemand kan vernietigen, boven op het misdrijf waarvan je al het slachtoffer bent. Secundaire victimisatie is de term die hierop gekleefd moet worden. Zelfs met haar juridische overwinning heeft mijn cliënte haar ervaringen met justitie nog stevig te verwerken. Ze vertrouwt me toe dat ze op dit moment geen enkel slachtoffer kan aanraden aangifte te gaan doen. Ik begrijp haar.

Het prachtige eindarrest voor deze vrouw met een buitengewoon doorzettingsvermogen stemt me niet euforisch. Integendeel, het is een akelige gedachte dat een slachtoffer met een andere mentale en financiële draagkracht het niet gehaald zou hebben.

De afloop van een strafproces mag niet van toevallige factoren afhangen, want hij overstijgt veruit de individuele belangen. Aan strafonderzoeken die beknibbelen op het inzetten van gedragswetenschappers en specialisten, hangt finaal een veelvoud van een maatschappelijke kostprijs in bijkomende schade en slachtoffers. Bovendien mag ik hopen dat het Openbaar Ministerie lessen trekt als het een slachtoffer in de steek laat en een recidivist zijn straf laat ontlopen. De omwenteling waarbij justitie menselijkheid vooropstelt, is nog niet nabij.

De afloop van een strafproces mag niet van toevallige factoren afhangen, want hij overstijgt veruit de individuele belangen.

Anne-Marie Declerck, strafrechtadvocaat Jordan & Ray Advocaten

Dit opiniestuk verscheen eerder in De Tijd, in de rubriek De Prullenmand.