Als het in Parijs regent, druppelt het in Brussel. Vooral in het zuiden van het land wordt van nabij gevolgd wat er in Frankrijk gebeurt. Het overlijden van Robert Badinter kreeg er veel aandacht. Hij was dertig jaar advocaat (toen men nog de sterrenstatus verwierf met grondige juridische kennis en groot moreel gezag), vijf jaar Frans minister van Justitie (waarbij hij enkel wilde afgerekend worden op wetswijzingen die hij op gang bracht), negen jaar voorzitter van het Frans Grondwettelijk Hof en zestien jaar senator. De juridische wereld in Parijs en ver daarbuiten kwam woorden van lof te kort voor de grote socialistische staatsman die in Frankrijk er onder meer voor zorgde dat op 17 september 1981 de doodstraf werd afgeschaft. De krant Le Monde herdacht hem met een bijzondere katern van acht pagina’s (met daarnaast nog enkele redactionele artikels). Ook (het rechtse) Le Figaro besteedde er drie pagina’s aan (“Robert Badinter, un monument de justice”) en had het in een editoriaal over “une vie de combats, ne souffrant ni comprommissions ni combinaisons”.

Het overlijden ging ook in de Franstalige juridische kringen in ons land niet onopgemerkt voorbij. In Vlaanderen was het geen nieuws. Enkel Peter Callens (voorzitter van de Orde van Vlaamse Balies) schreef zeer gevat op LinkedIn dat “niet alleen de Franse, maar de hele advocatuur één van de allergrootsten in ons beroep verliest” en had het over een “uitzonderlijke confrater, een wonder van intelligentie, intellect, welsprekendheid en medemenselijkheid”.

Net op het ogenblik van het overlijden legden in Frankrijk 459 nieuwe magistraten (pas afgestudeerden van de Ecole nationale de la magistrature) hun magistrateneed af in aanwezigheid van president Macron. Die verwees in de gelegenheidstoespraak naar de maatschappelijke rol die Badinter heeft gespeeld: “L’empreinte de cet avocat de caractère et de profession, qui combattit sa vie durant pour les Lumières, pour la justice, pour la France, ce qui était pour lui trois fois le nom de son idéal”. De Verlichting, Gerechtigheid en de Natie als richtingaanwijzer voor een levensideaal. Zou er in ons land één politicus zijn die we in die termijn zouden herdenken?

Badinter behoort tot een uitstervende soort van intellectuelen die zich boven de waan van de dag kunnen (of konden?) plaatsen. Die, hoewel hij gespecialiseerd was in auteursrecht en mediarecht, toch ook assisenzaken pleitte voor beschuldigden die werden weggehoond door de publieke opinie. “Défendre, c’est aimer défendre, non aimer ceux qu’on défend”. Verdedigen is houden van verdedigen, niet van degenen die we men verdedigt. Wat valt er na die woorden daar nog over te zeggen?

Daags voor de stemming het Frans parlement over de afschaffing van de doodstraf hield hij er een vurig pleidooi: “Demain, grâce à vous, la justice française ne sera plus une justice qui tue”, om zijn toespraak te eindigen met de woorden: “a cet instant plus qu’à aucun autre, j’ai le sentiment d’assumer mon ministère, au sens ancien, au sens noble, le plus noble qui soit, c’est-à-dire au sens de ‘service’.”

Het is mooi dat dergelijke wijsheden naar aanleiding van zijn overlijden nog eens in herinnering worden gebracht. Ze lijken niet meer te passen in het huidige tijdsgewricht. Recent werd de Franse minister van Justitie – de gewezen strafpleiter Eric Dupond-Moretti – zelf strafrechtelijk vervolgd en diende hij als minister in functie voor een bijzondere rechtbank te verschijnen op beschuldiging van belangenvermenging. Op geen enkel ogenblik dacht hij aan aftreden. Hij werd uiteindelijk vrijgesproken, maar op geen enkel moment blijft zelfs maar de schijn overeind dat hij handelde vanuit een dienstbare functie om het algemeen belang te dienen.

Bij dit alles rijst de vraag over hoe de ministers van Justitie van ons land later zullen worden herinnerd? Sommigen hebben grote verdiensten, terwijl van anderen in de nevelen van de tijd weinig zal overblijven.

De Franse president Emmanuel Macron wees er de nieuwe lichting Franse magistraten op dat we in een gevaarlijke tijd leven. Het is een periode waarin sommigen oproepen gerechtelijke beslissingen niet na te leven en dit verantwoorden door te zeggen dat ze daarmee enkel uiting geven aan de wil van het volk. Hij alludeerde op de situatie in Hongarije, maar het zou ook naadloos aansluiten bij evoluties in ons land. Voor Macron is het duidelijk dat diezelfde sommigen daarmee twijfel willen zaaien waardoor de rechterlijke macht aan het wankelen wordt gebracht en daarmee ook het democratische systeem zelf.

Waar wachten de politici in ons land om in deze verkiezingstijd die dreiging ook te benoemen? Ze zullen later misschien daarvoor in krantenbijlages herinnerd en geprezen worden.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns met de visie van meester Hugo Lamon op Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.