Dit artikel is een samenvatting van de tekst die Prof. Bernauw schreef voor het huldeboek Redelijk eigenzinnig… liber amicorum Eric Brewaeys, Philippe Colle, Erna Guldix en Bruno Maes. In zijn bijdrage gaat hij het herstel in de EU-VK handelsovereenkomst (TCA) na van de verbroken handelsrelatie in verzekeringsdiensten tussen de EU en het VK ingevolge de uittreding van het VK uit de EU.

Het onderzoek beperkt zich tot de dienstverrichtingsmodus der grensoverschrijdende handel: dit is de modaliteit waarbij de dienstverlener en de klant elk in hun eigen land blijven en enkel de dienst zich over de landsgrens heen verplaatst. Hierbij opereert de dienstverrichter vanuit zijn land van oorsprong zonder vestiging in het land van ontvangst.

Deze afbakening is ingegeven door het feit dat de markttoegang tot de EU via vestiging wel wat onereuzer kan zijn, maar in tegenstelling tot de grensoverschrijdende handel niet prohibitief is. Qua handelsstroomrichting komt enkel de invoer (vanuit EU-oogpunt)/uitvoer (vanuit VK-oogpunt) van Britse verzekeringsdiensten in/naar de EU aan bod, dus de toegang van de Britse verzekeraars tot de EU-markt.

Verzekeraars uit derde landen op de EU-markt

Door de uittreding van het VK uit de EU verliezen de Britse verzekeraars hun bevoorrechte positie, die hen op grond van hun vergunning in hun thuisland van herkomst toegangsrechten (het zogenaamde ‘paspoort’ of ‘single license’) verschafte tot de markten van alle EU-lidstaten gastlanden van ontvangst, zonder bijkomende bedrijfstoegangsvoorwaarden.

Dank zij de harmonisatie van de bedrijfsuitoefeningsvoorwaarden in het EU-stelsel geldt van rechtswege een equivalentie van de prudentiële toezichtsregimes der lidstaten en bijgevolg de onderlinge erkenning van de door het thuisland van de verzekeringsonderneming verleende vergunning.

Het standpunt dat verzekeringsondernemingen uit derde landen (zoals het VK sinds zijn uittreding) hun activiteit in de EU enkel kunnen ontplooien via vestiging overeenkomstig artikel 162, 2 (b) Richtlijn Solvabiliteit II, lijkt niet geschraagd door de teksten.

Handelsovereenkomst EU en VK

De handelsovereenkomst tussen de EU en het VK (TCA) beoogt de basisrechtsgrond te verschaffen voor wederzijdse grensoverschrijdende handel in verzekeringsdiensten door de respectievelijke ondernemingen van de verdragspartijen.

De principieel verleende markttoegang in het lichaam van het verdrag (TCA art. SERVIN 3.2.) wordt echter quasi volledig teruggenomen in de voorbehouden (op grond van TCA art. SERVIN 3.6.) zoals geformuleerd in de bijlagen SERVIN 1 en 2 en voor de effectieve implementatie wordt verwezen naar uitvoeringsmaatregelen.

Deze uitvoering blijkt echter illusoir.

Ongewenste gevolgen van vrijmaking handel in verzekeringsdiensten voor VK

De vrijmaking van de grensoverschrijdende handel in verzekeringsdiensten tussen de EU en het VK zou het wellicht ongewenste gevolg meebrengen dat ze krachtens het meestbegunstigingsbeding (‘Most Favoured Nation’ of MFN-clause) in artikel II WTO GATS automatisch ook ten goede zou komen aan alle andere WTO GATS-lidstaten en hen markttoegang zou verlenen op onvoorwaardelijke wijze, dus zonder dat die andere WTO GATS-lidstaten gehouden zouden zijn tot een compenserende toegeving: de automatische multilateralisatie van elke bilaterale toezegging van markttoegang.

Het buitenlands handelsbeleid is een bevoegdheid geworden die exclusief bij de EU berust (art. 3,1 e) en art. 207 Verdrag betreffende de Werking van de Europese Unie (VWEU)), zodat de individuele EU-lidstaten in deze aangelegenheid geen bilaterale overeenkomsten met derde landen kunnen sluiten.

Impact van de prudentiële uitzonderingsbepaling

Qua bedrijfstoegang bevat het TCA tevens de gebruikelijke prudentiële uitzonderingsbepaling (de ‘prudential carve-out’) (TCA SERVIN art. 5.39): dit betekent dat de staat van ontvangst ondanks zijn toezegging van markttoegang, toch nog bedrijfstoegangsvoorwaarden (vergunning op prudentiële gronden) mag opleggen. Het TCA voorziet daarbij niet in de inrichting van een systeem van wederzijdse erkenning van het prudentieel toezichtsregime (equivalentiesysteem) voor de bedrijfstoegangsvoorwaarden in de sector van de financiële diensten.

Kunnen we terugvallen op oudere internationale instrumenten?

Voor de vrijmaking van de wereldhandel kan enkel in sommige verzekeringstakken van grote risico’s (transportverzekering en herverzekering) worden teruggevallen op oudere en ruimere internationale instrumenten: WTO GATS en OESO CLIO.

Voor directe verzekeringen (van massarisico’s) betekent de uittreding van het VK uit de EU een omzeggens gehele handelsstop tussen het VK en de EU en tot nader order komt het TCA voor verzekeringsdiensten dus vrijwel neer op een harde “no deal” Brexit.

Het toepassingscriterium voor de vergunningsplicht inzake verzekeringsactiviteit is niet eenduidig: ligging van het risico, verblijfplaats van de verzekerde, plaats van de sluiting van de verzekeringsovereenkomst, plaats van de handelsactiviteit van de verzekeraar, enz.

Ook op het vlak van het privaat verzekeringscontractenrecht is de toestand problematisch. Noch het uittredingsakkoord, noch het TCA bevatten een conflictenrechtsregeling. De secundaire EU-instrumenten die het conflictenrecht regelen (de Rome I Verordening betreffende het toepasselijke nationale contractenrecht en de Brussel Ibis Verordening betreffende de bevoegde rechtsmacht voor de geschillenbeslechting) gelden niet langer jegens ingezetenen van het VK.

De voortbestaande voorgangers van deze instrumenten (het EVO-Verdrag en het EEX-Verdrag) vullen de ontstane leemte slechts gedeeltelijk.

Prof. Kristiaan Bernauw schreef een uitgebreide versie van deze bijdrage voor het huldeboek Redelijk eigenzinnig… liber amicorum Eric Brewaeys, Philippe Colle, Erna Guldix en Bruno Maes. Meer info over het Liber Amicorum en bestelmogelijkheid vindt u hier.

Lees andere teksten over het huldeboek:

• Naar een effectieve vervolging van het strafbaar aanzetten tot discriminatie, haat of geweld via (online)media
• Het bewijs van het recht op vergoeding bij vermenging van eigen en gemeenschappelijke gelden
• De onafhankelijke bestuurder in financiële instellingen: enkele recente ontwikkelingen

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen de juridische en fiscale wereld?
Volg Jubel.be op LinkedIn