Om de vrijstelling van bedrijfsvoorheffing voor ploegenarbeid te genieten, dienen de opeenvolgende ploegen hetzelfde werk te doen qua inhoud en omvang. Maar wat indien de omvang van het werk van de ploegen vergelijkbaar is? Is er sprake van een schending van het gelijkheidsbeginsel tussen ploegen met dezelfde omvang en met een vergelijkbare omvang? Het Grondwettelijk Hof is aan zet om een prejudiciële vraag van het Hof van Cassatie te beantwoorden.

Vrijstelling bedrijfsvoorheffing voor ploegenarbeid

Ondernemingen waarin ploegenarbeid wordt verricht kunnen, onder bepaalde voorwaarden, genieten van een vrijstelling van de doorstorting van bedrijfsvoorheffing (art. 275/5 WIB 92).

Om in aanmerking te komen voor de vrijstelling dient het werk te worden verricht in minstens twee ploegen van minstens twee werknemers. De opeenvolgende ploegen moeten hetzelfde werk doen qua inhoud en omvang. Verder moeten de ploegen elkaar zonder onderbreking in de loop van de dag opvolgen. Hierbij mag de overlapping niet meer bedragen dan een vierde van de dagtaak. Tot slot dienen alle werknemers die ploegenarbeid verrichten een ploegenpremie te ontvangen. In fiscale controles is er vaak discussie over de voorwaarde van “hetzelfde werk”.

Buschauffeursarrest

In het buschauffeursarrest stelt het hof van beroep te Antwerpen dat de omvang in bepaalde omstandigheden nooit identiek kan zijn (gelet op de aard van het werk). Er zou aangetoond moeten worden dat de omvang van het werk dat de ploegen verrichten vergelijkbaar is. Hierbij wordt verwezen naar de gepresteerde arbeidstijd die door een ploeg dagelijks wordt gewerkt.

In casu oordeelt het hof dat de omvang van het werk verricht door de ochtendploeg en namiddagploeg vergelijkbaar is. Merk op dat de ochtendploeg een half uur minder presteert dan de namiddagploeg. Daarop stelde de fiscus een Cassatieberoep in tegen het arrest. Door te oordelen dat het werk ‘vergelijkbaar’ is (en niet ‘hetzelfde’) zou de wettelijke voorwaarde inzake ploegenarbeid niet immers zijn nageleefd. Een verschil in arbeidstijd van 30 minuten zou wel vergelijkbaar zijn, maar niet hetzelfde volgens de fiscus.

Prejudiciële vraag aan Grondwettelijk Hof

In haar arrest van 31 maart 2023 stelt het Hof van Cassatie dat de toepassingsvoorwaarden van de vrijstelling zo zouden kunnen worden uitgelegd dat de omvang van het werk hetzelfde moet zijn. In die zin zou een vergelijkbare omvang dus niet volstaat. Ondernemingen waarin de ploegen (volgens bandwerk) steeds dezelfde omvang van werk verrichten (zoals in de industriële sector) kunnen van de vrijstelling genieten. Maar ondernemingen waarin de omvang van het werk varieert (andere sectoren) zouden dan uitgesloten worden van de vrijstelling.

De vraag is of er voor dit onderscheid een objectieve en redelijke verantwoording bestaat in het licht van de ratio legis van de maatregel en het niet-selectieve karakter ervan.

Om die reden legt het Hof van Cassatie de kwestie voor aan het Grondwettelijk Hof. Het Grondwettelijk Hof zal moeten oordelen of artikel 275/5 WIB 92 het gelijkheids- en non-discriminatiebeginsel schendt bij de beoordeling van de ploegenarbeid. Kan worden verantwoord dat ondernemingen waar de opeenvolgende ploegen hetzelfde werk verrichten worden beschouwd als ‘onderneming waar ploegenarbeid wordt verricht’, terwijl dat niet het geval is voor ondernemingen waarvan de ploegen vergelijkbaar werk doen?

Is ‘hetzelfde’ synoniem voor ‘vergelijkbaar’?

Doorgaans wordt het aantal werknemers dat deel uitmaakt van een ploeg als criterium gehanteerd tijdens fiscale controles. Maar er zijn ook andere omvangscriteria mogelijk om te bepalen of de omvang van de ploegenarbeid hetzelfde is.

De wet bepaalt niet wat ‘hetzelfde’ inhoudt. Wat is de toegestane afwijking opdat de omvang van het werk nog hetzelfde (of vergelijkbaar) zou zijn? Indien ‘hetzelfde’ betekent dat de omvang van het werk ‘identiek’ moet zijn, dan is het gelijkheidsbeginsel mogelijk geschonden.

Eerder stelde het Hof van Cassatie al een prejudiciële vraag over een eventuele schending van het gelijkheidsbeginsel. Met name of de opeenvolgende ploegen hetzelfde werk moeten doen qua omvang op ploegniveau, en niet op werknemersniveau (klik hier voor een gedetailleerde bespreking).

Gauthier Vandenbossche, Daan Buylaert, Charlotte Meskens en Kimberley De Plucker (Tiberghien Advocaten)