Flexibiliteit in de wet Werkbaar Wendbaar Werk: vrijwillige overuren zonder recuperatie met akkoord werknemer

Sinds 1 februari 2017 kunnen werknemers vrijwillig overuren presteren, zonder dat strikte voorwaarden moeten worden nageleefd. Voor deze overuren moet geen inhaalrust worden toegekend.

Deel van de sokkel

Het bijkomend stelsel van vrijwillige overuren betreft één van de vier maatregelen die behoren tot de zgn. sokkel van de wet werkbaar wendbaar werk (kort: WWW). De sokkel omvat maatregelen die van toepassing zijn op het geheel van ondernemingen en werknemers, zonder dat er eerst een initiatief moet komen vanuit de sectoren. De sokkel omvat vier maatregelen: de annualisering van de arbeidstijd, het bijkomend stelsel van vrijwillige overuren, de vorming van werknemers en het occasioneel telewerk.

Nieuw artikel 25bis Arbeidswet

Door de WWW werd een nieuw artikel 25bis ingevoegd in de Arbeidswet:

Ҥ 1. Op initiatief van de werknemer en met zijn akkoord kunnen de grenzen vastgesteld door of krachtens deze afdeling worden overschreden met maximum 100 uren per kalenderjaar. Deze overschrijding is slechts mogelijk in de mate dat de werkgever deze uren wenst te laten presteren.

Bij een door de Koning algemeen verbindend verklaarde collectieve arbeidsovereenkomst kan dat aantal uren worden verhoogd tot maximum 360 uren.

Het akkoord van de werknemer wordt schriftelijk vastgesteld voor een hernieuwbare periode van zes maanden. Het akkoord moet uitdrukkelijk en voorafgaandelijk aan de betrokken periode worden gesloten.

Bij collectieve arbeidsovereenkomst gesloten in een paritair orgaan, die uiterlijk op 31 januari 2017 werd neergelegd op de griffie van de Algemene Directie Collectieve Arbeidsbetrekkingen van de Federale Overheidsdienst Werkgelegenheid, Arbeid en Sociaal Overleg, kan worden afgeweken van de voorwaarden bepaald bij deze paragraaf.”

Dit artikel trad in werking op 1 februari 2017.

Enkel akkoord werknemer vereist

Overuren zijn uren gepresteerd boven de grens van 40 uur per week en 9 uur per dag, of boven de lagere grens vastgelegd bij cao. Overuren waren tot voor de WWW slechts mogelijk mits naleving van strikte wettelijke voorwaarden en procedures. Met de WWW is het nu zeer eenvoudig om vrijwillig overuren te presteren.

Om gebruik te maken van dit nieuwe systeem, moet alleen een schriftelijke overeenkomst worden ondertekend door de werknemer, voorafgaand aan het presteren van overuren. Het is aan te raden om op eenzelfde datum alle geïnteresseerde werknemers te laten tekenen, zodat de verlenging van deze overeenkomst eenvoudig kan worden geagendeerd.

Van zodra een werknemer een document heeft getekend waarin hij zich akkoord verklaart om vrijwillig overuren te presteren, kan de werkgever deze werknemer oproepen om buiten het vastgelegde uurrooster te werken. De werknemer mag dan bijkomende uren presteren tot maximum 11 uur/dag en 50 uur/week. De werkgever hoeft de overuren dus niet te motiveren door bijvoorbeeld buitengewone vermeerdering van werk of onvoorziene noodzakelijkheid.

Let wel: een werknemer die een schriftelijke overeenkomst tot vrijwillige overuren heeft getekend, kan geen overuren afdwingen. Het is steeds de werkgever die beslist om de werknemer al dan niet op te roepen. Wanneer de werknemer het document ondertekend heeft en opgeroepen wordt door zijn werkgever, zal hij moeten komen werken, behoudens bij ernstige rechtvaardiging zoals een vooraf vastgelegde doktersafspraak.

Geen recuperatie, wel overloon

Voor de vrijwillige overuren moet een toeslag worden betaald van 50%, of 100% voor tewerkstelling op zon- en feestdagen. Dit overloon komt in aanmerking voor het fiscaal gunstregime m.b.t. overuren. Dat regime houdt de gedeeltelijke vrijstelling van doorstorting van de bedrijfsvoorheffing door de werkgever en vermindering van de bedrijfsvoorheffing voor de werknemer in, evenwel beperkt tot 130 overuren per jaar en per werknemer.

De vrijwillig gepresteerde overuren worden niet gerecupereerd via toekenning van inhaalrust. Voor vrijwillig gepresteerde overuren wordt bijgevolg meteen het gewone loon en de overloontoeslag betaald, dus het gewone loon aan 150%, of aan 200% voor zon- en feestdagen.

Interne grens

Om te vermijden dat een werknemer gedurende een lange periode permanent overuren presteert, bestaat er een zgn. ‘interne grens’. Art. 26bis van de Arbeidswet stelt deze in de regel op 143 uur per jaar. Wanneer deze grens bereikt is, moet aan de werknemer eerst inhaalrust worden toegekend, vooraleer hij opnieuw overuren mag presteren. Van de 100 vrijwillige overuren die mogen worden gepresteerd, worden de eerste 25 uren niet meegeteld voor het al dan niet bereiken van de interne grens.

Wat te doen

Er moet dus een schriftelijke overeenkomst worden ondertekend met de werknemers. Vooraf dient te worden nagegaan of het maximaal aantal vrijwillige overuren van 100 eventueel sectoraal werd verhoogd tot 360, en of er sectorale bepalingen zijn m.b.t. de voorwaarden waaraan de schriftelijke overeenkomst moet voldoen.

Vanzelfsprekend kan u ons kantoor contacteren om een sjabloon van schriftelijke overeenkomst op te stellen, de sectorale bepalingen te controleren, of verdere toelichting te geven.

Line Hellemans

Stappers Advocaten