Het werd met luide stem verkondigd en de media fungeerden als de welwillende megafoon van de boodschap die politici van allerlei slag de wereld instuurden: geweld tegen politiemensen is onaanvaardbaar en moet altijd worden vervolgd (en bestraft). In de televisiestudio’s van Terzake was Luc Hennart, de combattieve en immer flamboyante gewezen voorzitter van de Franstalige rechtbank van eerste aanleg van Brussel, de enige dissonante stem. Hij wees er journaliste Phara de Aguirre op dat het Openbaar Ministerie toch de vrijheid moet hebben om een zaak te kunnen seponeren, bijvoorbeeld omdat er te weinig bewijzen zijn die een rechtszaak verantwoorden. Uiteindelijk is het toch de rechter die op basis van een concreet dossier moet oordelen of, en welke straf er moet worden uitgesproken. Het werd een dovemansgesprek met de journaliste die niet wilde stoppen tot Hennart zou toegeven dat politiemensen niet voldoende worden beschermd door het gerecht, maar de magistraat bleef rustig en uitermate zichzelf. De journaliste bleef niets anders over dan te vragen of de rechter er zich nu wel van bewust was dat de kijkers hem wel erg wereldvreemd zouden vinden.

Hoe zit het eigenlijk met geweld tegen ambulanciers of artsen op de spoedafdeling en met de agressie van autobestuurders die hun geduld verliezen wanneer ze even gehinderd worden door vuilnisophalers die achter de vuilniswagen hun maatschappelijk belangrijke rol vervullen? En wat met huiselijk of intrafamiliaal geweld? Het strafwetboek bevat een hele catalogus aan sancties voor allerhande ongewenst maatschappelijk gedrag, waarvan de wetgever vindt dat dit via het stafrecht moet worden gesanctioneerd. Het is een illusie te denken dat alles kan worden vervolgd en worden bestraft waarbij de vraag moet worden gesteld of het strafrecht wel altijd de juiste oplossing biedt voor de veroorzaakte overlast. Ook binnen het gerecht dienen er keuzes te worden gemaakt, liefst niet beïnvloed door de waan van de dag.

Iedereen heeft ook zijn eigen rol te vervullen. Niemand twijfelt aan de belangrijke rol die de politiediensten spelen in de ordehandhaving. Toch leerden de afgelopen maanden ook dat het voor de rechtstaat geen slechte zaak is dat het politieoptreden in het kader van de handhaving van de coronamaatregelen aan een onafhankelijke rechter kan worden voorgelegd. Politiemensen zijn, hoe essentieel ook, tot nader orde geen rechters. Het is de rol van de rechters om iedereen op gelijke wijze onafhankelijk te behandelen. Overigens is het de rol van de politieke wereld om het vertrouwen in justitie te versterken, wat ze over alle partijgrenzen heen al enige tijd uit het oog zijn verloren.

In een recent arrest van 19 november herinnerde het Grondwettelijk Hof nog aan die evidentie. “Het is van fundamenteel belang in een democratische rechtsstaat dat de hoven en rechtbanken het vertrouwen genieten van het publiek en van de procespartijen.” Het Hof wijst er wel op dat dit ook vereist dat de rechtscolleges onpartijdig moeten zijn. Er moeten daarom voldoende waarborgen zijn om iedere vrees uit te sluiten dat de rechter in een zaak waarover hij moet oordelen vooringenomen zou zijn of vooroordelen heeft. Een magistraat die zich laat meeslepen door de emoties van het moment bij de publieke opinie is in die gedachtegang dan ook geen goede rechter.

In hetzelfde arrest wijst het Grondwettelijk Hof er ook op dat een advocaat een andere rol vervult dan een rechter. Het Hof moest zich uitspreken over de vraag of de wettelijke mogelijkheid voor een advocaat om ook lekenrechter te zijn bij de ondernemingsrechtbank wel grondwettelijk is. “Een cumulatie, zelfs occasioneel, van een rechterlijk ambt en het beroep van advocaat dient zoveel mogelijk te worden vermeden”. Het Hof vindt wel dat het Gerechtelijk Wetboek voldoende waarborgen van onafhankelijkheid voorziet en herinnert eraan dat door de wetswijziging van 5 mei 2019 de controle door de voorzitter van de ondernemingsrechtbank werd versterkt. “In dat kader dient de voorzitter rekening te houden met het feit dat een advocaat die aangesteld is als lekenrechter, geen zitting mag nemen in een zaak waarin een advocaat optreedt die in een andere zaak zijn tegenstrever is”.

Voor het Grondwettelijk Hof zijn er geen bezwaren tegen een advocaat die ook rechter in ondernemingszaken is. Precies omdat dit altijd de schijn verwekt van een groezelige vermenging van rollen, is het deontologisch voor advocaten echter niet toegelaten om lekenrechter te zijn bij de ondernemingsrechtbank. Iedereen heeft zijn rol en grensconflicten moeten worden vermeden.

Hugo LAMON

***

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!