Het Belgisch recht kent (nog) geen formele regels die klokkenluiders of whistle blowers in het algemeen beschermen wanneer zij mistoestanden in de onderneming van hun werkgever in de openbaarheid brengen.

Er zijn wel een aantal specifieke beschermingsregels, zoals voor werknemers die als getuige optreden in een onderzoek dat wordt gevoerd naar aanleiding van een klacht omwille van discriminatie. Maar de bescherming die dergelijke werknemers genieten en die bestaat in een verbod voor de werkgever ten aanzien van hen nadelige maatregelen te treffen, behalve om redenen die vreemd zijn aan de klacht, geldt maar voor getuigen die de feiten die zij hebben gezien of gehoord, in een ondertekend en gedagtekend document ter kennis brengen van de persoon bij wie de klacht wordt ingediend of wanneer zij optreden als getuige in rechte.

Volgens het Hof van Justitie van de Europese Unie zijn die formele vereisten, die aan de getuigenis worden gesteld, overdreven. Alle werknemers die kunnen worden getroffen door represaillemaatregelen van de werkgever als reactie op een klacht, moeten worden beschermd, ook zij die formeel of informeel de beschermde persoon hebben verdedigd of voor hem hebben getuigd. Die werknemers, die bij uitstek in staat zijn om die persoon te steunen en om kennis te krijgen van gevallen van discriminatie door hun werkgever, zouden kunnen ontmoedigd worden om in de bres te springen voor het slachtoffer van discriminatie als zij zouden moeten vrezen geen bescherming te genieten indien zij niet voldoen aan bepaalde formele vereisten. Zo zou de kans worden verkleind dat gevallen van discriminatie aan het licht worden gebracht en opgelost, aldus het Hof.

In het onder vermelde arrest sprak het Hof van Justitie zich uit in een zaak waarin de storemanager van een kledingwinkel, die een sollicitatiegesprek had met een zwangere sollicitante, ontslagen werd omdat zij zich had verzet tegen de weigering van de onderneming de sollicitante in dienst te nemen omwille van de zwangerschap van deze laatste. De storemanager kreeg meer bepaald het verwijt aan de basis te liggen van de klacht die de afgewezen zwangere sollicitante nadien indiende bij het Instituut voor de gelijkheid van vrouwen en mannen. De ontslagen storemanager de bescherming van getuige ontzeggen omwille van het feit dat zij geen ondertekend en gedagtekend document in verband met haar getuigenis kan overleggen, zou volgens het Hof afbreuk doen aan de doeltreffendheid van de Genderrichtlijn van de Europese Unie, waarvan de ingeroepen Belgische Genderwet de uitvoering is en waarmee hij moet overeenstemmen.

Een gelijkaardige beschermingsregeling van getuigen komt echter ook voor in de Belgische algemene Antidiscriminatiewet, die discriminatie verbiedt op dertien andere gronden dan geslacht (leeftijd, seksuele geaardheid, burgerlijke staat, geboorte, vermogen, geloof of levensbeschouwing, politieke overtuiging, vakbondsovertuiging, taal, huidige of toekomstige gezondheidstoestand, een handicap, een fysieke of genetische eigenschap en sociale afkomst) (zie Sociaal Compendium Arbeidsrecht 2018-19, nr. 2308).  Een soortgelijke regeling is eveneens terug te vinden in de Wet Racisme en Xenofobie, die discriminatie verbiedt op grond van nationaliteit, een zogenaamd ras, huidskleur, afkomst of nationale of etnische afstamming. Ook dat zijn wetten die een uitvoering zijn van Europese richtlijnen.

Het hier besproken arrest-Hakelbracht beschermt dus niet alleen getuigen van discriminatie op grond van zwangerschap bij sollicitatie, maar al wie slachtoffers van discriminatie op grond van een van de criteria van de voornoemde drie wetten “verdedigt” of “steunt”, om de termen van het Hof te gebruiken. Het lijkt niet overdreven te spreken van een klokkenluidersbescherming bij discriminatie.

Willy van Eeckhoutte

Vragen over klokkenluiders of discriminatie? Neem gerust contact op met SoConsult.