Het is een traditie: op 1 januari brengt het avondjournaal een overzicht van het nieuwjaarsvuurwerk in alle grote hoofdsteden, waarbij sommigen in zwembroek op het strand lopen en anderen warm ingeduffeld rond een kerstboom zitten. Al even traditioneel vieren het onderwijs en de juridische wereld “hun” nieuw jaar, met al even traditionele beelden. Ieder jaar zijn er de huilende kindjes die mama achterlaten voor hun eerste stapjes in het jarenlange leerproces. En er zijn natuurlijk de nieuwe advocaten-stagiairs die plechtig eden zweren en vol enthousiasme hun eerste stappen aan de balie zetten.

Maar het nieuwe gerechtelijk jaar is ook het moment waarop de procureurs-generaal in alle hoven van beroep orakelen en in hun al even traditionele mercuriales politiek getinte boodschappen verspreiden. Dit jaar werd de aandacht eerder weggesnoept door de nieuwe eerste voorzitter van het Hof van Cassatie, die al in het weekend de aandacht van de media trok met een “noodkreet aan de federale onderhandelaars”. U kon het lezen in de weekendeditie van De Standaard, maar even goed beluisteren in een onberispelijk Frans in het televisiejournaal van de RTBF. De hoogste magistraat van het land positioneerde zichzelf in de media met een duidelijke boodschap: het is een cruciaal moment voor justitie, waarbij ze – volgens De Standaard – toegeeft dat “het evenwicht’” tussen de machten verstoord is. “Lees: de rechterlijke macht wil (opnieuw) meer respect voor haar autoriteit en onafhankelijkheid. Het is tijd om na te denken over de onderlinge verhouding”.

Bij de aanvang van het gerechtelijk jaar lieten ook de procureurs-generaal zich niet onbetuigd. Vorig jaar hield de huidige PG van het Hof van Cassatie al een striemend requisitor tegen de voorgenomen Brusselse Engelstalige rechtbank (wat uiteindelijk niet door het parlement werd goedgekeurd) en ook dit jaar schuwde hij de gevoelige thema’s niet door openlijk te zeggen dat  de vreemdelingenwet onleesbaar is geworden en aan modernisering toe is. Overigens, en geheel terzijde, deze topmagistraat kenmerkt zich, naast zijn obligate strikdas, door zijn perfecte drietaligheid. Misschien kunnen de toplui uit de wetgevende en de uitvoerende macht daar een voorbeeld aan nemen?

Ook de procureurs-generaal van de hoven van beroep deden hun duit in het zakje. De PG van Antwerpen wees op de mogelijkheden van het parket voor de buitengerechtelijke afhandeling van strafbare feiten. In het parket van Limburg loopt op dit ogenblik een proefproject, waarbij politie en parket samenwerken om op een snelle en adequate manier een antwoord te bieden op veelvoorkomende lokale criminaliteit. De PG verwees daarnaast ook naar ander vormen van afhandeling van zaken zonder tussenkomst van de rechter. Het is een manier om met schaarse middelen toch tegemoet te komen aan de vraag tot reactie vanuit de samenleving.

In Brussel hield de PG een rede waarin hij voorstellen formuleerde “om de strijd tegen de georganiseerde economische en financiële  criminaliteit en tegen de fiscale en sociale fraude efficiënter te voeren”. Lees dus goed: het moet efficiënter, en waarom niet zonder raadkamer?

In Gent werd tijdens de opening van het gerechtelijk jaar ingegaan op de vraag “Hink-stap-sprong: wat na de landing?”. De gelegenheidsspreker sprak de woorden uit die velen binnen justitie zullen delen: “(…) Het is duidelijk dat justitie in de voorbije jaren sterk veranderd is en nog verder zal veranderen.  Maar: justitie wordt gemaakt door mensen. Ik herhaal: justitie wordt gemaakt door mensen.  Dat betekent dat fouten onvermijdelijk zijn. Beter nog: hoe beter men zijn werk doet, hoe minder fouten er zullen zijn, maar ook hoe meer die, net daardoor, zullen opvallen”.

De topmagistraten gaven bij de opening van het gerechtelijk jaar blijk van grote  betrokkenheid en wilden op genuanceerde wijze hun inbreng doen in het maatschappelijk debat. Hun voorgangers gaven doordachte – maar helaas vaak slaapverwekkende – juridische uiteenzettingen. De tijdsgeest is duidelijk veranderd, al mist het hen nog wel aan media-adviseurs om hun bevlogen uiteenzettingen om te zetten in hippe persteksten die door journalisten worden opgepikt. Maar toegegeven, hoe lang is het geleden dat een foto van de Eerste Voorzitter van het Hof van Cassatie een halve pagina vulde van een kwaliteitskrant als De Standaard?  De krant preciseerde dat het wat moeite kostte aan de fotograaf om de magistraat te “laten meetronen” voor de foto  en “al zal de boodschap voor haar altijd het belangrijkste blijven”, toch is het duidelijk dat ook de hoogste magistraten begrepen hebben dat verantwoordelijkheid ook gepaard gaat met verantwoording en dus ook soms met een foto (met begeleidende commentaar) in de krant.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!