Het behoort tot de tradities om mekaar bij de jaarovergang het allerbeste te wensen. Wie het goed voorheeft met justitie, ontkomt dan ook niet aan de onweerstaanbare drang om de blinde Vrouwe Justitia te verleiden met een wens. De veel geplaagde Dame kreeg het tijdens het afgelopen jaar meer dan eens zwaar te verduren en het valt soms moeilijk om niet cynisch te worden wanneer we spreken over de werking van justitie, over de toestand van onze gevangenissen, over het kluwen aan wetgeving en over de wijze waarop die wordt omzeild. Wat mogen justitie wensen voor 2025?

Misschien moeten we ons daarbij laten inspireren door wat er op 24 januari 1975 – binnenkort vijftig jaar geleden – in het operahuis in Keulen gebeurde. Die memorabele avond zal allicht tijdens de volgende weken nog meermaals onder de aandacht worden gebracht. Die avond stond er een optreden gepland van de Amerikaanse jazzpianist Keith Jarrett. De toen jonge muzikant kwam in Keulen aan na een 600 km lange autorit in een gammele Renault 4, had pijn aan zijn rug en was humeurig als gevolg van een slaaptekort. Aangekomen in de concertzaal stelde hij tot zijn ontzetting vast dat hij niet zou kunnen spelen op de door hem gevraagde Bösendorfer Imperial (nochtans contractueel vastgelegd!) maar hij het zou moeten doen met een kleine minderwaardige oefenpiano. De gevraagde piano zat onvindbaar achter een branddeur en de jonge achttienjarige organisatrice van het concert kon niet tijdig een volwaardige concertpiano vinden.

Ze was overmand door wanhoop en emoties en slaagde er daardoor uiteindelijk toch in om Keith Jarrett te overhalen om toch op te treden, volgens het verhaal omdat hij de wanhoop zag in de ogen van de organisatrice. Het duurde vijf uur om die oefenpiano te stemmen naar Jarrets zin. Hij was bovendien ook te klein voor de zaal en vertoonde vele mankementen: de hogere en lagere noten klonken dun en zwak en de pedalen haperden. Keith Jarrett begon improviserend aan een memorabel concert dat 66 minuten zou duren. De gebrekkige piano zorgde ervoor dat hij vooral het middenkader bespeelde en de gebrekkige toetsen ongebruikt liet, maar die beperking leidde tot een grandioos, eenmalig kunstwerk. Omdat het de eerste keer was dat er een jazzconcert plaatsvond in de zaal werd het concert opgenomen. Het was eigenlijk alleen maar bestemd voor de archieven, maar gelukkig kwam er later een plaat, die inmiddels miljoenen keren is verkocht en de best verkochte jazzplaat is geworden, zodat – om het met de woorden van David Van Reybrouck te zeggen – generatie na generatie de schoonheid van een magisch moment kan blijven ontdekken. Misschien vindt u het “Köln concert” nog wel terug in uw oude platen- of CD-collectie, maar u kan nog steeds terecht op Spotify. Het Köln concert heeft een grote invloed gehad op de jazzmuziek.

Het verhaal kan justitie in dit nieuwe jaar inspireren. Je hoeft niet over de meest performante middelen te beschikken om tot onevenaarbare dingen in staat te zijn. Net zoals Jarrett in moeilijke omstandigheden en met een wankele piano tot een sublieme prestatie in staat was, zo kan justitie ook door het samenspel van advocaten en magistraten tot grootse resultaten in staat zijn en op die wijze niet enkel bijdragen tot een meer rechtvaardige oplossing maar ook een blijvende invloed uitoefenen op de samenleving zelf.

Keith Jarrett had geen uitgeschreven partituur en een fantastische piano nodig om performant te zijn. Hij liet zijn inspiratie de vrije loop, die natuurlijk ingebed was in zijn rijke muzikale kennis en waarbij het beste van alle muziekgenres met elkaar verbond. Rechters zijn doorgaans zeer goede vakmensen en beheersen het recht, maar ze schitteren pas écht wanneer ze ook buiten de strikte beperkingen van hun vakdomein durven denken.

Jarrett was gepassioneerd en speelde vol overgave en het publiek waardeerde dat. De technische gebreken als gevolg van zijn fysieke toestand en de lamlendige kwaliteit van de piano werden ruimschoots gecompenseerd door de onweerstaanbare drang van Jarrett naar frisheid, naar vrijheid, naar waarheid.

Mijn wens voor het nieuwe jaar is dan ook dat advocaten en rechters inspiratie vinden buiten de strikte contouren van hun vakgebied en van het recht. Er wordt vaak gezegd dat er te weinig middelen zijn voor justitie, te vaak ook een gebrek aan efficiënte en er klinkt ook de vraag naar meer maatschappelijke verantwoording. Het verhaal van de passie van het Köln concert, dat maakt dat ook met beperkte middelen grootse dingen kunnen worden gerealiseerd kan justitie ook inspireren.

Hugo Lamon

Lees hier meer columns van meester Hugo Lamon over Justitie.

Op de hoogte blijven van alle nieuwigheden binnen justitie, advocatuur en de juridische en fiscale wereld? Volg Jubel.be op LinkedIn.