In het parlement gonst het van de activiteit in de laatste rechte lijn naar de verkiezingen. Parlementsleden willen, al dan niet onder druk van allerhande drukkingsgroepen, nog net voor de krokusvakantie of uiterlijk vlak erna snel een laatste wetswijziging doordrukken. Sommige van die voorgenomen hervormingen zijn langverwacht en andere komen toch nog wat onverwacht.

Zo is er het wetsvoorstel van 18 februari “tot het toegankelijker maken van de rechtsbijstandsverzekering” dat al op 27 februari in de commissie Economie en Begroting zal worden besproken, met de bedoeling het zo snel mogelijk goed te keuren. De indieners willen een fiscaal voordeel invoeren voor burgers die een rechtsbijstandsverzekering afsluiten. Het stelsel van de juridische tweedelijnsbijstand (de vroegere “pro deo”) garandeert dat personen met een laag inkomen gratis of tegen een lage vergoeding een beroep kunnen doen op de bijstand van een advocaat wanneer ze betrokken zijn bij een juridisch geschil. De indieners van het wetsvoorstel stellen nu voor om de andere burgers te stimuleren een verzekering af te sluiten door hen een belastingvermindering te geven voor de premies voor rechtsbijstandsverzekeringen. Die verzekering moet dan wel aan strikte voorwaarden voldoen inzake gedekte risico’s, minimale dekking en waarborg en wachttermijnen. Dat voorstel is nu pas in het parlement ingediend, maar is eigenlijk een werkstuk van de minister van justitie. Er circuleerden de voorbije jaren ettelijke versies van een voorontwerp en het zorgde voor stevige debatten bij zowel de rechtsbijstandsverzekeraars als de advocatuur. Dat was meer dan een moeilijke evenwichtsoefening, maar uiteindelijk krijgt het wetsvoorstel zoals het nu is ingediend ook de steun van de advocatenordes, al is het dat of niets. Artikel 8 § 2 van dat wetsvoorstel bepaalt dat de waarborg voor de kosten en erelonen van de advocaten ten laste wordt genomen door de verzekeraar “ten belope van de door de Koning vastgestelde bedragen”. Artikel 11 bepaalt dan weer: “De advocaat kan zich ertoe engageren om zijn erelonen en kosten te bepalen op de bedragen per prestatie zoals bepaald door de Koning. De advocaat informeert zijn cliënt of hij al dan niet het engagement aangaat om de door de Koning vastgelegde bedragen per prestatie te eerbiedigen en over de gevolgen die daaraan verbonden zijn. Hij informeert ook gelijktijdig de rechtsbijstandsverzekeraar van de cliënt”. Het valt nu natuurlijk ook te hopen dat na de goedkeuring van het wetsvoorstel de Koning (en dus de minister van justitie) ook een uitvoeringsbesluit met onder meer de gewaarborgde tarieven voor de advocaten zal uitvaardigen dat overeenstemt met wat eerder is voorgespiegeld, om te vermijden dat het hele wetsvoorstel zal worden afgedaan als “boerenbedrog”.

Er is ook nog een ander wetsvoorstel dat bijzondere aandacht verdient. Het werd op 19 februari goedgekeurd in de kamercommissie Justitie onder de titel “wetsvoorstel tot wijziging van het Gerechtelijk Wetboek en het Wetboek van Strafvordering wat de bekendmaking van de vonnissen en arresten betreft”. Sommigen vragen zich misschien af of het nu echt wel moet om nog maar eens het procesrecht te hervormen. Zijn er al niet genoeg Potpourri-wetten geweest om voor verwarring en onbegrip te zorgen? Toch mag gehoopt worden dat het nog deze legislatuur wordt goedgekeurd. Het zou betekenen dat de integrale tekst van de rechterlijke beslissingen dan moet worden bekendgemaakt in een “voor het publiek toegankelijke, elektronische databank van vonnissen en arresten van de rechterlijke orde”. Die informatie komt dan aan de burgers toe en zal niet eigendom zijn van de magistratuur of van juridische uitgevers. Hopelijk zal het parlement nog preciseren dat het om meer moet gaan dan enkel “data access”, maar het effectieve “open data” moeten zijn waardoor de gegevens van die databank ook via artificiële intelligentie zullen kunnen worden bewerkt. Op die wijze zou het wetsvoorstel meteen ook aansluiten op een recent voorstel van Europese richtlijn. Op die manier zal het parlement in die laatste weken een grote stap zetten in het ontsluiten van al de vonnissen en arresten die justitie uitspreekt, zoals dat nu reeds het geval is in Frankrijk.

Het parlement staat dus voor grote uitdagingen en heeft dus de mogelijkheid om in de laatste rechte lijn voor échte vernieuwingen te zorgen die justitie aansluiting doen krijgen bij wat er elders (in andere sectoren en in andere landen) gebeurt. Hopelijk zal het parlement in de laatste rechte lijn dan ook écht een rechte en vooruitstrevende lijn bewandelen.

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een persoonlijke beschouwing over justitie.