Erfenissen kunnen een familie dichter bij elkaar brengen, maar een erfenis kan ook een bron van conflict zijn tussen erfgenamen. Misverstanden en discussies over het verleden duiken plots op. Verwijten worden naar elkaars hoofd geslingerd. Notarissen maken het vaak genoeg mee. Sinds 2018 hebben ouders en kinderen de mogelijkheid om een erfovereenkomst te sluiten. Juist met de bedoeling toekomstige ruzies te vermijden. Wij geven je zes redenen om zo’n overeenkomst te overwegen.

1. Latere discussies worden vermeden

De ene mocht studeren in het buitenland. De andere heeft jarenlang geen crèche moeten betalen omdat de ouders voor het kindje zorgden. Sommige ouders hebben de handen uit de mouwen gestoken bij het verbouwen van de woning van één van hun kinderen…

De voordelen die een kind tijdens zijn leven krijgt, kunnen plots het onderwerp van discussie worden wanneer de ouders overleden zijn.

De familiepact of de ‘globale erfovereenkomst’ voorkomt deze problemen. Bij een familiepact worden alle schenkingen en verkregen voordelen met elkaar vergeleken. Geen geheimen, geen gissingen, geen veronderstellingen. De ouders gaan met al hun erfgenamen, in alle transparantie, op zoek naar een evenwicht tussen hen. Bij een familiepact bekijken de ouders wie wat het gekregen én wie nog iets moet krijgen. Ofwel via de erfovereenkomst zelf, ofwel later.

2. Gemoedsrust voor de schenkende ouder(s)

Niet iedereen vertrekt met dezelfde kansen in het leven. Niet alle kinderen komen overeen. En wat met stiefkinderen? Ouders willen het liefst goed doen voor iedereen. Ook hier komt de erfovereenkomst aan deze verzuchting tegemoet. Met een ‘punctuele erfovereenkomst’ kan een broer of zus formeel aanvaarden dat zijn ‘erfrechtelijke reserve’ aangetast wordt. Zo wordt discussie vermeden als een ouder een belangrijker deel van zijn vermogen wil schenken aan een zorgbehoevende kind (bijvoorbeeld). De punctuele erfovereenkomsten zijn overeenkomsten die het voor toekomstige erfgenamen mogelijk maken bepaalde afspraken te maken of beslissingen te nemen over zeer specifieke aspecten van een schenking of een erfenis. Iedereen rond de tafel verzamelen, is hier niet nodig.

Met een familiepact kunnen ouders ook hun stiefkinderen (of sommige ervan) betrekken. Stiefkinderen krijgen dankzij de erfovereenkomst meer zekerheid over hun schenkingen. Door de ondertekening van de overeenkomst door de kinderen, wordt het gevaar dat kinderen discussiëren over de schenking(en) aan stiefkinderen uitgeschakeld. Iedereen weet op voorhand waar hij of zij aan toe is.

3. Omdat het rechtszeker is

Een erfovereenkomst is bindend. Er is geen weg terug. Dat is mogelijk een mes dat aan twee kanten snijdt. Enerzijds verplicht het partijen ertoe om een weloverwogen keuze te maken, anderzijds betekent een erfovereenkomst voor ouders de zekerheid dat alles geregeld is. Zoals zij dat voor ogen hadden.

4. Om de waarde van een schenking ‘vast te klikken’

De waarde van een schenking kan serieus schommelen met de jaren. Dat heeft een invloed op de erfenis van de kinderen. Om bepaalde oneerlijke toestanden te vermijden als gevolg van een schenking die plots enorm in waarde is gestegen of gedaald, laat de wet toe om de waarde van de schenking ‘vast te pinnen’. Dat gebeurt eveneens via een punctuele erfovereenkomst.

5. Omdat je kleinkinderen mee in het verhaal kan betrekken

Grootouders die hun kleinkinderen willen bevoordelen moeten rekening houden met wat hun eigen kinderen minimaal moeten krijgen volgens de wet. De kinderen zijn immers beschermde erfgenamen. Kleinkinderen zijn dat niet (zolang hun ouder leeft tenminste).  Indien grootouders aan hun kleinkinderen willen schenken, kunnen ze dat maar doen ten belope van het ‘beschikbaar’ deel (de helft van de nalatenschap).

Met een familiepact kan ieder kind toestaan dat zijn eigen kinderen (kleinkinderen van de schenking), in zijn plaats worden toebedeeld. Dat noemt men een generatiesprong. De regel geldt dan wel voor alle eigen kinderen. Het evenwicht tussen de erfgenamen wordt in zo’n dan geval beoordeeld met inachtneming van de volgende generatie. Het groot voordeel van zo’n generatiesprong aan de hand van een erfovereenkomst is dat men zal ‘doen alsof’ het kleinkind heeft verkregen van zijn ouder (niet van zijn schenkende grootouder). Waarom is dit een goeie zaak? Omdat de grootouder zijn beschikbaar deel kan gebruiken voor andere schenkingen.

6. Omdat je geniet van de begeleiding van de notaris

Een erfovereenkomst sluiten heeft grote gevolgen voor het vermogen van de partijen. Het is noodzakelijk dat partijen bij het opstellen van een erfovereenkomst rekening houden met deze gevolgen. Men neemt immers belangrijke beslissingen op basis van hoe de zaken en de relaties tussen familieleden er op dat moment uitzien. Niemand weet natuurlijk hoe verstandhoudingen tussen ouders en kinderen zullen evolueren…

Het is dan ook cruciaal dat de familieleden de gevolgen van hun beslissingen goed begrijpen en inschatten. Om dit te waarborgen voorziet de nieuwe wet in de verplichte tussenkomst van de notaris. De notaris is een neutrale, onpartijdige derde die de partijen moet informeren en adviseren over de gevolgen van hun keuzes. Bovendien heeft iedere partij de mogelijkheid om een individueel onderhoud te vragen met de notaris. Kwestie van helemaal de gevolgen te begrijpen. Er gelden ook strenge formaliteiten. Een voorbeeld van zo’n formaliteit is de wachttermijn; partijen krijgen eerst een ontwerp van de erfovereenkomst en pas na één maand mogen ze de erfovereenkomst ondertekenen. Deze termijn laat de ouders en kinderen toe om op doordachte en serene wijze afspraken te maken.