Vorige week besliste de ministerraad om een “interpretatief arrest” te vragen aan het Grondwettelijk Hof. Wanneer advocaten een interpretatieve uitspraak uitlokken, willen ze uitleg krijgen over die uitspraak van diegene die ze deed. Het is een manier om via een nauwelijks omfloerste omweg te zeggen dat de uitspraak niet deugt en de partijen en hun advocaten niet begrijpen wat de rechter bedoelt. Precies omdat de uitspraak voor verwarring zorgt, wordt aan die rechter gevraagd om zijn beslissing te verduidelijken. Dat de regering dit doet met een uitspraak van het Grondwettelijk Hof is dan ook op z’n minst merkwaardig te noemen. Het gaat om het juridisch zeer uitvoerig gemotiveerd arrest van 21 december l.l. (dat maar liefst 135 pagina’s lang is) en waar een aantal bepalingen worden vernietigd van de “wet van 5 februari 2016 tot wijziging van het strafrecht en de strafvordering en houdende diverse bepalingen inzake justitie” (de zogenaamde Potpourri II-wet).  De nieuwe regeling voorzag dat het merendeel van de assisenzaken voortaan door een correctionele rechtbank zou worden behandeld. Het Grondwettelijk Hof vond dat die veralgemeende “correctionalisering van misdaden” strijdig is met de Grondwet.

Het arrest zorgt voor allerhande, ook praktische, beslommeringen. Het College van Procureurs Generaal heeft in een nieuwe omzendbrief er op gewezen dat “de vernietiging van sommige bepalingen (…) gepaard (is) gegaan met de vernietiging van daarmee onlosmakelijk samenhangende bepalingen, waardoor het effect van het arrest veel ingrijpender is geworden”. Of anders gezegd: wie aan een kaartenhuisje raakt, sleurt nog allerlei andere dingen mee in de val. En daarom hebben de Procureurs Generaal ter verduidelijking een omzendbrief gemaakt. Ze vinden dat er een onderscheid moet worden gemaakt in functie van de dag waarop bepaalde feiten werden gepleegd. Afhankelijk daarvan geldt opnieuw de oude wet. Ook de vraag wat nu de maximale gevangenisstraf is, wordt nu eerder hogere wiskunde. Het College zegt daarover:  “Het is niet aanvaardbaar dat de correctionele rechtbank een vrijheidsberovende straf van langere duur zou kunnen uitspreken ten aanzien van misdaden die vóór de inwerkingtreding van 5 februari 2016 tot de bevoegdheid van het hof van assisen behoorden dan deze die het hof van assisen zelf na aanneming van verzachtende omstandigheden zou kunnen uitspreken, te weten 20 jaar voor misdaden bestraft met 20 tot 30 jaar opsluiting, en 30 jaar voor misdaden bestraft met levenslange opsluiting”. Zelfs voor specialisten lijkt het nogal verwarrend, zo blijkt.

Zorgde het Grondwettelijk Hof voor verwarring door een arrest uit te spreken met dergelijke gevolgen? De eerste voorzitter van het Hof van Cassatie, ridder Jean de Codt, vindt alvast van niet. In een opvallend openhartig interview met de RTBF vorige zaterdag was hij niet enkel bevlogen, maar ook  zeer duidelijk: wijzig de grondwet en pas dan zijn de problemen van de baan. De potpourri II-wet heeft art. 150 Grondwet helemaal uitgekleed, waardoor iedere coherentie zoek is. Althans volgens ridder Jean  de Codt. Zonder het expliciet te zeggen, laat de eerste voorzitter subtiel aanvoelen dat niet de rechters maar wel de wetgever zelf voor verwarring heeft gezorgd.

Dit weekend kopte de Standaard met betrekking tot de andere hervormingen in het stafrecht: “Iedereen wil een hervorming, maar niemand wil een verandering”. Die vaststelling kan juist zijn, maar soms ontstaat de indruk dat de politieke wereld veranderingen wil, maar geen oog heeft op de (ook ongewenste) gevolgen die een hervorming kan teweegbrengen.

Ridder Jean de Codt plaatste het debat tijdens zijn interview (en helaas enkel gericht aan het Franstalig deel van de bevolking) in een breder perspectief. Voor hem moet justitie niet cliëntgericht zijn (hij verschilt daar duidelijk wezenlijk van mening met de minister van justitie). Volgens hem hebben de rechters als “roeping” om “de natie” te vertegenwoordigen. “La justice est un bien commun à travers de chaque jugement”.  Allicht heb ik het verkeerd begrepen, maar misschien bedoelt hij daarmee ook dat een hoeder van het algemeen belang dus nooit voor verwarring kan zorgen. Dat verdient een fundamenteel debat, maar het toont ook aan dat er meer is dan een misverstand tussen de minister en de rechterlijke macht. In zijn toekomstdroom “Court of the future” stelt minister Koen Geens onder meer dat er bij justitie een “cultuuromslag” nodig is om er een “klantgerichte dienstverlenende organisatie van te maken”. Dat lijkt haaks te staan op wat de eerste voorzitter van het Hof van Cassatie voor ogen heeft. Wie zorgt er nu voor verwarring in het debat?

Hugo LAMON

Mr. Hugo LAMON is advocaat aan de balie Limburg en bestuurder en woordvoerder van de Orde van Vlaamse Balies. Iedere woensdag maakt hij op Jubel een beschouwing over justitie.

Lees hier alle artikels van ‘LAMON op woensdag’.