Na meer dan vier maanden onderhandelingen kon iedereen kennis nemen van het regeerakkoord van de nieuwe Vlaamse regering. Het is een tekst van 298 pagina’s in een niet voor de hand liggende spreidstand tussen vaagheid en detaillistische precisie. Op de pagina’s 125 tot 135 kan men de beleidsplannen over justitie lezen, al gaat het vanaf pagina 131 dan wel  over “bestuurlijke handhaving”.  Tijdens de onderhandelingen werden er al ballontjes opgelaten over een “Vlaamse minister van justitie”, maar het zouden uiteindelijk zes – luttele – pagina’s worden in de regeringsverklaring. In de overzichtsartikelen van de kranten (die graag de hoofdpunten toelichten) werd er niet eens verwezen naar de Vlaamse justitie.  Wie begaan is met justitie doet er toch goed aan de betreffende pagina’s van het regeerakkoord goed te lezen.

Voor wie er mocht aan twijfelen, de nieuwe Vlaamse regering is duidelijk: “We dragen de rechtsstaat hoog in het vaandel”. Het mag verbazen dat dit nog moest worden geëxpliciteerd. De onderhandelaars wilden er ook geen twijfel over laten bestaan wat ze daarmee bedoelen: “De regels ervan garanderen de vrijheid van elk van ons. Door de regels te handhaven beschermt de overheid al haar burgers. Wij verwachten dan ook dat iedereen zich aan de regels houdt. Als dat niet gebeurt, moet de overheid tussenkomen”. Daar kan geen enkel rechtgeaard burger tegen zijn. Hopelijk vergeet de nieuwe Vlaamse regering niet dat een democratische rechtstaat ook betekent dat ook de overheid zelf zich onderwerpt aan de regels, met inbegrip van de hogere rechtsnormen die integraal deel uitmaken van het recht. Daar valt niets over te lezen in de regeringsverklaring, allicht omdat het te evident is om te worden herhaald.

De regeerverklaring vermeldt verder dat er een Vlaamse minister “bevoegd voor justitie en handhaving” zal komen. Sinds de zesde staatshervorming zijn delen van het justitieel beleid overgeheveld naar de deelstaten en behoorden ze tot nu tot de bevoegdheid van de minister van welzijn.  Er komt dus nu een Vlaamse Minister van Justitie. De toekomst zal uitwijzen of dit meer is dan een loutere symbolische maatregel (zoals de kleur van de burgemeesterssjerp, dat decorumstuk dat burgermeesters te pas en vooral te onpas dragen).

Wie de regeringsverklaring van wat naderbij bekijkt, vraagt zich af of dat zo nodig met “justitie” moet worden aangeduid. De naar Vlaanderen overgehevelde materies hebben grotendeels betrekking op de strafrechtelijke sfeer, zodat het allicht accurater zou zijn te spreken van de “Vlaamse minister van criminaliteit”.  Die zal immers bevoegd zijn voor onder meer jeugddelinquentierecht, de dienstverlening aan gedetineerden, het “positief injunctierecht”, de bestuurlijke bestrijding van de “georganiseerde en ondermijnende criminaliteit” , enz… Dat komt natuurlijk door de zesde staatshervorming, waarbij niet de gehele justitie werd overgeheveld. Een Vlaamse “minister van justitie” dekt de lading dus niet.

Natuurlijk heeft Vlaanderen ook andere juridische bevoegdheden. De “eerstelijnsbijstand” is er daar één van, waar in de vorige legislatuur pas een nieuw decreet werd gestemd, waardoor de sociale sector een grotere invloed verwerft.  Over die bevoegdheid spendeert het regeerakkoord op pagina 130 één volledig zin: “De Vlaamse minister bevoegd voor Justitie en Handhaving evalueert en optimaliseert de uitvoering van het decreet m.b.t. de juridische eerstelijnsbijstand”. Het zijn van die zinnetjes die door hun vaagheid weinig weerstand kunnen opwekken. Alleen wie te kwader trouw is stelt zich de vraag waarom het pas goedgekeurde decreet (waarvoor de uitvoeringsbesluiten nog ontbreken) al moet “geëvalueerd” worden en of die aangekondigde evaluatie betekent dat in het licht hiervan de “optimalisering” betekent dat er aan de nieuwe regeling zal worden gesleuteld. Betekent dat dan dat er een grotere rol zal worden toebedeeld aan de advocatuur, die door hun verankerde onafhankelijkheid veel waarborgen biedt voor een goede dienstverlening aan de hulpbehoevende rechtzoekende? Of betekent die “optimalisering” iets helemaal anders?

In het tweede deel van de justitienota gaat het over de “krachtdadige en gestroomlijnde bestuurlijke handhaving”.  De intenties zijn krachtig :”Vlaanderen neemt, binnen de contouren van de Vlaamse bevoegdheden, zijn rol op in de bestuurlijke bestrijding van de georganiseerde en ondermijnende misdaad. We willen vermijden dat de Vlaamse overheid en lokale overheden ongewild georganiseerde en ondermijnende activiteiten en personen zouden faciliteren”. Wat dat concreet moet betekenen, zal ook de toekomst uitwijzen. Het zinnetje “binnen de contouren van de Vlaamse bevoegdheden” sluit alvast uit dat de rechterlijke macht volledig buiten spel wordt gezet of wordt doorkruist, al valt het natuurlijk te hopen dat in het nog te verwachten federaal regeerakkoord daar ook even krachtige taal wordt gesproken.

Hugo LAMON

Meer blogposts lezen van Hugo Lamon? Dat kan hier!